Het financiële dashboard

Het is alweer een hele tijd geleden dat ik voor het laatst schreef over mijn wens om een integraal vermogensdashboard te ontwikkelen. Een rapportage die mij laat zien hoe ik er in totaal financieel voor sta. Het huis, de beleggingen, en al die andere financiële factoren. Informatie die in delen verstopt zit in mijn financiële spreadsheets waar ik eerder over schreef. Met een tekening die inmiddels alweer achterhaald is. Tegenwoordig heeft de hypotheek z’n eigen spreadsheet, inclusief allerlei grafieken en rapportages.

Mijn beleggingsspreadsheet heeft alle historie sinds de startdatum van mijn leven na de scheiding, dus sinds 1 januari 2013. Mijn administratiespreadsheet is per jaar. De hypotheekspreadsheet heeft de hele historie van onze hypotheek. Ik bouw formules in al mijn spreadsheets zo dat “datum” altijd een variabele is. Hiermee kan ik dus de stand van de betreffende waarde (bijvoorbeeld % aandelen en obligaties) op iedere gewenste datum reconstrueren.

Een aantal weken geleden werd mij in de reacties bij een blogpost gevraagd naar de stand van zaken rond mijn financiële dashboard. Daarom bij deze een uitgebreider bericht daarover.

Wat ik in mijn dashboard doe, is aan het eind van elk kwartaal de standen opnemen van alle variabelen die ik nodig heb om al mijn grafieken en rapportages samen te stellen. Dat kost elk kwartaal een minuut of 5. Ik heb dus voor elk jaar uiteindelijk 4 waarden in het dashboard staan: 31 maart, 30 juni, 30 september en 31 december. Die kwartaalstanden haal ik nu nog handmatig op, maar dat wil ik uiteindelijk wel automatiseren. Dus automatisch uit de beleggings- en administratiesheets laten halen. Maar dat ombouwen is iets voor een koud en stormachtig winterweekend, denk ik. Want behoorlijke klus.

Ik houd in het dashboard geen maandstanden bij, dat vind ik teveel focus op de korte termijn. Vroeger heb ik wel gewerkt met halfjaarlijkse of jaarlijkse standen, maar dat vind ik weer een te lange termijn. Uiteindelijk ben ik uitgekomen op kwartaalstanden, dat werkt voor mij het beste.

Al mijn grafieken en rapportages zijn geautomatiseerd. In mijn Dashboard spreadsheet zit bijvoorbeeld een pagina Grafieken. Daar kies ik de naam van de grafiek uit een lijst, ik kies een startkwartaal en een eindkwartaal, en de grafiek wordt ververst uit de dataset met kwartaalstanden. Ik heb zelfs een speciale ‘Anonimiseer’ knop ingebouwd. Die haalt de y-as weg zodat ik de grafiek meteen kan gebruiken op mijn blog. Ik publiceer geen grafieken waaruit de actuele hoogte van mijn vermogen af te leiden is, dat is niet relevant voor het verhaal dat ik wil vertellen. Ik heb ook een pagina Rapportages, die werkt vergelijkbaar. Ik kies bijvoorbeeld het rapport ‘Balans’, begin- en eindkwartaal, en de spreadsheet bouwt ‘m dynamisch op uit de dataset met kwartaalstanden.

Ik heb heel veel grafieken en dashboards van anderen bestudeerd. Iedereen doet het anders. Het is erg persoonlijk wat je belangrijk vindt en welke indicatoren je wilt volgen in de tijd. Het is ook persoonlijk of je dit maandelijks wilt doen, per kwartaal (zoals Geldnerd), per halfjaar, per jaar of nog anders. Dus ik weet nog niet of ik de spreadsheet met mijn dashboard ooit ga publiceren. Zoiets persoonlijks moet iedereen echt zelf bouwen, vind ik. Mijn grafiekencollectie wordt nog steeds uitgebreid, geïnspireerd door dingen die ik bij andere bloggers zie. Zo heb ik onlangs mijn eigen versie gebouwd van de hypotheekgrafiek van Geld-Is-Tijd. De mijne is gelukkig een stuk eenvoudiger, wij hebben maar één lineair hypotheekdeel en verder niets.

Onderstaand enkele voorbeelden van grafieken en rapportages in mijn Dashboard.

De bovenstaande grafiek komt sinds dit jaar terug in elke kwartaalrapportage. Je zite in één oogopslag per kwartaal de stand van mijn Eigen Vermogen, de kwartaalgroei en mijn spaarpercentage. Eigen vermogen en spaarpercentage zijn voor mij nog steeds de belangrijkste indicatoren.

Ik heb ‘m wel gebouwd maar kijk er zelden naar, omdat ik nog niet van plan ben om te stoppen met werken zodra dat kan. Per kwartaal zegt het niet alteveel, maar kijken naar stijgende lijntjes in grafieken is altijd leuk. Mijn percentage financiële onafhankelijkheid. Dat percentage bereken ik door te kijken naar mijn totale uitgaven in dat betreffende kwartaal (dus inkomen minus spaarpercentage). Daar zet ik tegenover mijn passieve inkomsten (met name dividendinkomen) plus mijn eigen vermogen maal de Safe Withdrawal Rate (SWR). Op dit moment reken ik met een SWR van 3,5%, maar ik kan het makkelijk veranderen op het Instellingen-werkblad van mijn Dashboard. Zodra het percentage de 100% passeert ben ik officieel Financieel Onafhankelijk. In de praktijk zal dat veel eerder zijn, ik hanteer het model van mijn FIRE Calculator en moet vooral de tijd tussen stoppen met werken en start van de pensioenbetalingen overbruggen.

In formulevorm ziet dat Percentage Financieel Onafhankelijk er als volgt uit:

Ook deze grafiek komt tegenwoordig regelmatig terug in mijn kwartaalrapportages. Dividend is een van de passieve inkomsten, dividendbelasting is een van de speerpunten van mijn beleggingsstrategie.

Een balans maak ik jaarlijks al sinds 2003. Eerst als ‘grapje’, toen Ex een keer zei dat we een erg bedrijfsmatige boekhouding voerden. Maar al snel realiseerde ik mij dat ook voor een huishouden een balans heel veel nuttige informatie geeft. Het eigen vermogen is niet voor niets een van de belangrijkste getalletjes aller tijden. Maar ook de ontwikkeling van je schuldenratio is een belangrijk gegeven om door de tijd heen te volgen, net als de verhouding tussen je verschillende vermogenscomponenten. Daar wil ik mijn dashboard de komende periode ook nog verder op uitbreiden. Dat is ook het leuke van een hobby als dit: het is nooit af!

Heb jij een financieel dashboard?

De belangrijkste getalletjes aller tijden

Alle getalletjes zijn belangrijk, zegt Geldnerd als financial zijnde. Maar sommige getalletjes zijn nóg belangrijker dan andere. In mijn spreadsheets houd ik heel veel getalletjes bij. Of liever, ze worden voor mij bijgehouden. Ik voed mijn spreadsheets wekelijks met rapportjes die ik download bij mijn bank of mijn aandelenboer. Onverzadigbare monsters zijn het, die spreadsheets. Ze willen altijd maar meer voeding, meer cijfers. Maar ze geven me er ook mooie dingen voor terug. Indicatoren, die me vertellen hoe mijn financiële leven erbij staat.

Inmiddels ben ik ruim 15 jaar bezig met mijn zoektocht naar financieel bewust leven. En ik realiseer me steeds meer dat er voor mij maar twee getalletjes écht belangrijk zijn: mijn Eigen Vermogen en mijn Spaarpercentage.

Eigen Vermogen

Het eigen vermogen komt regelmatig terug op mijn blog. Het geld dat ik overhoud als ik al mijn bezittingen verkoop en al mijn schulden aflos, en dat ik in mijn zak heb zitten als ik de wijde wereld intrek, dat vind ik nog altijd de beste manier om dat te omschrijven. Bezittingen (activa) minus alle korte en langlopende schulden (vreemd vermogen van de passiva), dat is de officiële definitie.

Mijn eigen vermogen houd ik al bij sinds het begin van mijn financieel bewuste leven. Mijn eerste balans heb ik gemaakt per 31 december 2003. Tot en met 31 december 2012 beschreven ze de situatie van mijn financiële huishouding samen met Ex, en sinds 1 januari 2013 na de afronding van mijn echtscheiding mijn eigen financiële situatie. Mijn financiële dashboard bevat de situatie sinds 31 december 2012, met standen per kwartaal.

Voor iemand die financiële onafhankelijkheid nastreeft is het eigen vermogen het geld waarvan je moet leven nadat je gestopt bent met werken. In Nederland meestal gecombineerd met AOW en pensioen. Je kunt het langzaam opeten, of investeren in dingen die cash genereren, zoals beleggingen die dividend opleveren of vastgoed dat je huurinkomsten oplevert. Je kunt het ook in je eigen huis stoppen, maar dan levert het geen inkomen op. En kun je het dan ook niet opeten, tenzij je het huis verkoopt.

Spaarpercentage

Als je mijn blog, of een van de andere finance bloggers, volgt dan is het spaarpercentage geen onbekende. Het is het percentage van je inkomsten dat je overhoudt na al je uitgaven. Het geld dat je toevoegt aan je vermogen. Het is een bijna heilige indicator, mede bepalend voor je positie in de financiële bloggerswereld… Het spaarpercentage heb ik als indicator later ontdekt, ik weet niet meer precies wanneer. Ik heb deze toen wel met terugwerkende kracht berekend voor alle jaren waarin ik mijn financiën gedetailleerd heb bijgehouden. Dat betekent dat ik mijn spaarpercentage ook al in beeld heb sinds 2003 . Hoe ik het bereken heb ik ooit beschreven nadat we ons huis gekocht hebben.

Het verband tussen de twee

Je eigen vermogen groeit op twee manieren. Je spaarpercentage geeft aan hoeveel geld van jouw inkomen je toevoegt aan je eigen vermogen. En de tweede groeifactor is het rendement dat je maakt op je vermogen. Je spaarrente (toen dat nog iets voorstelde), het rendement op je aandelen, de opbrengsten van je vastgoed. Spaarpercentage en rendement maken dus samen de groei van je eigen vermogen. Maar alleen het spaarpercentage heb je grotendeels zelf in de hand.

Plaatjes zeggen meer dan woorden

In mijn (in ontwikkeling zijnde) Financiële Dashboard heb ik een nieuwe grafiek gebouwd, die focust op deze indicatoren. Per kwartaal toont deze grafiek (op de linkeras) mijn Eigen Vermogen (Net Worth, de zwarte lijn). Op de rechteras worden respectievelijk de procentuele groei van mijn eigen vermogen (Net Worth Growth, lichtblauwe kolommen) en mijn spaarpercentage (Savings Rate, lichtgroene kolommen) getoond. Er zit maar weinig correlatie tussen de twee, maar ik kan de pieken en dalen wel relateren aan gebeurtenissen in mijn leven en op de effectenbeurzen. De grafiek is van de afgelopen drie jaar (sinds de terugkeer uit het Verre Warme Land), en de aankoop van ons huis inclusief de daaropvolgende ‘koopwoede’ voor meubeltjes is eind 2016 en begin 2017 goed zichtbaar. In de tweede helft van 2018 vlakt de grafiek af, met zelfs een kleine daling aan het eind. Die is uiteraard het gevolg van de situatie op de aandelenmarkten, want met mijn spaarpercentage was in 2018 niks mis.

Over heel 2018 is mijn Eigen Vermogen met 16,5% gegroeid. Dat vind ik een mooi percentage.

Wat zijn jouw favoriete getallen om bij te houden?

Investeren, afschrijven en reserveren

Onlangs schreef ik over mijn volle buffer. Per e-mail kreeg ik hier een vraag over, omdat ik schreef dat mijn buffer alleen bestaat uit een aantal maanden leefgeld, en twee potjes voor verwachte bijzondere uitgaven. Of ik niet reserveer voor grote (vervangings)uitgaven en investeringen, en hoe ik omga met afschrijvingen?

Het antwoord is heel simpel: dat doe ik niet. In een aantal reacties zag ik dat mensen reserveren voor de vervanging van een auto. Maar wij hebben geen auto, en zijn ook echt niet van plan om er eentje te kopen (of leasen).

Al mijn andere bezittingen vind ik niet waardevol genoeg om een investering te noemen, laat staan om ervoor te reserveren. Onze hele inboedel en mijn persoonlijke bezittingen hebben voor mij dus als waarde nul Euro. Feitelijk schrijf ik ze dus al helemaal af op het moment dat ik ze koop. Op mijn jaarlijkse balans staat er ook geen enkele bezitting van mij, behalve mijn aandeel in ons huis, mijn spaargeld en mijn beleggingen.

In het verleden was dat niet zo. Vroeger was ik enorm gehecht aan mijn huis vol spullen. Terugkijkend heeft dat me zelfs best wel lang vastgehouden in mijn ‘oude leven’. Het heeft me echt wel tijd gekost om dat los te laten. Tegenwoordig denk ik soms zelfs dat ik te weinig gehecht ben. Er zijn zelfs niet veel zaken waar ik emotionele waarde aan toedicht.

Aan de ene kant is mijn werkwijze makkelijker. Ik hoef geen aparte potjes bij te houden en te ‘vullen’ om geld klaar te hebben staan voor de vervanging. En ik heb dus ook geen extra geld dat ‘niets staat te doen’ totdat ik het nodig heb voor een grote uitgave. Al besef ik terdege dat deze werkwijze vooral mogelijk gemaakt wordt door (1) mijn salaris, dat mij in staat stelt om ook iets grotere uitgaven gewoon te kunnen doen en (2) een aantal levenskeuzes: de baan bij een werkgever waar OV de norm is, en wonen in de stad waar je ook werkt.

Aan de andere kant maakt mijn werkwijze het soms wel iets moeilijker. Want ik heb wel een aantal ‘duurdere’ bezittingen: mijn smartphone, tablet, laptop, en server. Maar die zijn ook weer niet zo duur dat ik er een apart potje voor hoef aan te leggen. Ik probeer er elk jaar eentje te vervangen. In 2016 was dat de server, in 2017 mijn smartphone na bijna 4 jaar trouwe dienst. Dit jaar is mijn laptop aan de beurt (die inmiddels ook al weer 4,5 jaar meegaat). Dat is nu best wel even puzzelen, want alle vier deze apparaten heb ik in één keer vervangen toen we naar het Verre Warme Land vertrokken. Maar het lijkt te gaan lukken om de vervanging nu keurig te spreiden.

Doe jij aan afschrijvingen en reserveringen?

Integraal Vermogensdashboard

Met mijn spreadsheets houd ik mijn persoonlijke financiën goed in de gaten. De financiële administratie, mijn beleggingsadministratie, en de stand van het huis. Jaarlijks maak ik mijn balans op. De afgelopen jaren heb ik mijn spreadsheets ook behoorlijk uitgebreid. Vooral met rapportages. Hoe staat het huis ervoor? Rapportages en grafieken over mijn beleggingen. Die ik onder andere gebruik in mijn kwartaalrapportages.

Maar één ding ontbreekt nog. Een integraal dashboard. Waar ik in één oogopslag kan zien hoe ik ervoor sta. Want daarvoor moet ik nu nog gegevens uit meerdere bronnen combineren. En daardoor mis ik soms overzicht.

Een voorbeeld: ik wil naast de omvang ook graag de opbouw van mijn vermogen in de gaten houden. Wat zit er in ons huis, wat is er in cash, en wat zit er in de beleggingen? En die laatste categorie dan liefst ook nog uitgesplitst in aandelen en obligaties. En dat dan ook uitgezet in de tijd, zowel in bedragen als in percentages. Op die manier houd ik zicht op mijn risicoprofiel. Maar daarvoor moet ik nu gegevens uit mijn financiële administratie en beleggingsspreadsheet handmatig combineren. Dat past uiteraard niet bij mijn ‘alles geautomatiseerd’ principe…

De afgelopen periode heb ik nagedacht wat ik zo allemaal op mijn Integrale Vermogensdashboard zou willen zien. Naast het bovenstaande, in elk geval ook:

  • Een overzicht van mijn vermogensopbouw per valuta. Naast Euro’s heb ik immers ook beleggingen in Amerikaanse dollars. En in het verleden heb ik ook beleggingen in andere valuta gehad. Het is goed om een beetje in de gaten te houden hoe de valuta-verhoudingen in mijn vermogen liggen.
  • Van ons huis wil ik de huidige waarde zien waar ik mee reken, nu nog de aankoopwaarde, maar binnenkort de WOZ-waarde. En ik wil het nog af te lossen deel van de hypotheek zien. En natuurlijk de stand van mijn grote en kleine buffer. De grote buffer bevat genoeg geld om 6 maanden normaal te kunnen leven, en de kleine buffer is bedoeld voor grotere, geplande uitgaven waar ik gedurende het jaar voor spaar.

Verder wil ik graag een aantal belangrijke specifieke indicatoren zien, bijvoorbeeld:

  • Het ontvangen dividend
  • Return on Investment
  • XIRR
  • Spaarpercentage

Tsja, en als mijn gedachten dan eenmaal hun gang gaan, dan wil ik ook echt een compleet beeld. Dus wil ik ook de stand van mijn pensioen zien, en de AOW. Met daarnaast de stand van mijn vermogen, en mijn gemiddelde maandelijkse uitgaven, kan ik in één oogopslag zien hoe ik ervoor sta in mijn reis naar onafhankelijkheid.

Deels zijn het dingen die ik over een periode bekijk: het laatste jaar, het laatste kwartaal, of YTD (Year-To-Date, het lopende jaar tot nu toe). Maar deels zijn het ook momentopnamen: wat is de stand nu, of op een specifieke datum? Hoe ik dat in één rapport kan weergeven, daar moet ik ook nog even over nadenken.

Heb jij een dashboard? En zo ja, welke gegevens staan erin?

En hoe moet dat er dan uit gaan zien? Daar moet ik nog over nadenken, maar ondertussen ben ik al wel een beetje aan het ‘klooien met Excel’:

De balans opmaken

Aan het eind van ieder jaar maak ik een Balans. Die term komt uit de wereld van het boekhouden: een balans is een overzicht van de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen op een bepaald moment. Je kunt dit maken voor een bedrijf, maar ook voor een persoon of familie. De balans bestaat uit twee gedeelten die met elkaar in evenwicht zijn, vandaar de naam. Die twee delen zijn de activa en de passiva.

De activa worden gevormd door de bezittingen, zoals spaargeld, een huis, een auto en een inboedel, en de passiva bestaan uit het eigen vermogen en de schulden, dus de middelen waarmee de activa gefinancierd zijn.

Ook voor jezelf kun je dus gemakkelijk een balans maken. Als je dat een aantal jaren doet, kun je goed zien hoe je Eigen Vermogen zich ontwikkelt. Het Eigen Vermogen van een onderneming wordt berekend door de schulden van de activa af te trekken. Ik definieer Eigen Vermogen ook wel als ‘het geld dat ik in mijn zak heb als ik de wijde wereld intrek nadat ik alles wat ik heb verkoop en al mijn schulden afbetaal’.

Wikipedia heeft een hele heldere uitleg over de Balans, inclusief voorbeelden van hoe dit er bijvoorbeeld voor een kleuter of een gezin uit zou kunnen zien. Zeker aan te bevelen als je nog nooit met een balans te maken hebt gehad.

Mijn balans is op dit moment erg simpel:

  • Aan bezittingen heb ik mijn spaartegoeden en de waarde van mijn beleggingen.
  • Ik heb momenteel geen eigen huis.
  • Mijn inboedel, auto en andere materiële bezittingen waardeer ik op 0.
  • Schulden heb ik niet. Dus is mijn eigen vermogen gelijk aan de som van mijn spaargeld en beleggingen.

Maar ik ken ook mensen met een negatief eigen vermogen. Bijvoorbeeld door hoge schulden of een huis dat ‘onder water’ staat.

Hoe ziet jouw balans eruit? En hoe heeft jouw eigen vermogen zich de afgelopen jaren ontwikkeld?