Oh, oh, die statistieken

Deze week had ik er weer eentje. Een persbericht met cijfers waarvan ik dacht: oppassen! Eerder heb ik ook al eens geschreven over hoe eenvoudig het is om te liegen met statistieken. Of in elk geval een situatie ‘anders’ voor te stellen.

Het gaat om dit bericht: Economie Eindhoven groeit sneller dan die van de Randstad. Het bruto binnenlands product (bbp) van de gemeente Eindhoven groeide in 2016 met 3,6 procent tegenover 2,2 procent gemiddeld in Nederland, zegt het bericht. Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag (samen de G4) moesten het doen met 2,2 tot 3 procent groei. Op zich een eerlijke weergave van de gegevens van het CBS. Maar…. Het zijn percentages. Percentages waarmee verschillende grootheden vergeleken worden.

Het BBP van Eindhoven was volgens het bericht ruim € 13 miljard. Op het totale Nederlandse BBP van volgens mij ongeveer € 620 miljard is dat nog steeds maar een procent of 2.

Stel je voor dat het BBP van de G4 een omvang heeft van 100 eenheden en het BBP van Eindhoven is 50 eenheden (ik gun Eindhoven ook wat). Die groei van 3,6% van Eindhoven voegt dus 1,8 eenheden toe aan de gezamenlijke economie. Zelfs als je voor de G4 met een groei van 2,2% rekent voegt dat 2,2 eenheden toe. De gezamenlijke economie groeit dan van 150 naar 154 eenheden, waarbij de G4 in absolute zin het meeste bijdragen. Dus ja, wat zegt het dan?

Dat roept ook weer direct de vraag op waarom zo’n statistiek gepubliceerd wordt. Dus ben ik bij het CBS even op zoek gegaan naar het originele persbericht. Wat is het belang? Sinds september 2016 werken de gemeente Eindhoven en het CBS samen in het CBS Urban Data Center Eindhoven. En dat moet natuurlijk af en toe gepromoot worden.

Ik neem het allemaal dus maar voor kennisgeving aan. Maar het is wel een goede reminder dat Nederland groter is dan de Randstad.

Heb jij recent nog twijfelachtige statistieken gezien?

400 biljoen dollar pensioentekort

Er zijn dagen waarop ik het niet op mijn bankrekening heb staan… Vierhonderd biljoen Amerikaanse dollar, oftewel US$ 400.000.000.000.000. Dat is het bedrag dat volgens het World Economic Forum wat er, op basis van een heleboel aannames, wereldwijd te weinig beschikbaar zal zijn om iedereen comfortabel met pensioen te laten gaan. Ze nuanceren het gelukkig zelf ook, want het is erg moeilijk om precies te bepalen wat ‘genoeg’ is voor een pensioen. Dat is een vraag waar vrijwel iedereen die op weg is naar financiële onafhankelijkheid ook mee worstelt.

En ach, het maakt ook niet zoveel uit of er 200 biljoen of 400 biljoen of 600 biljoen tekort gaat zijn. Maar dat er te weinig is lijkt wel duidelijk. Als voornaamste reden geven zij de fors gestegen (en nog stees stijgende) levensverwachting. Toen de meeste pensioensystemen bedacht werden, ging men er niet van uit zó lang te moeten betalen. Toen de Nederlandse AOW bedacht werd (en nog begon op 65) gingen de bedenkers er van uit dat er gemiddeld 8 jaar betaald zou moeten worden. Inmiddels is dat ongeveer 16,5 jaar en wordt uitgegaan van ongeveer 21 jaar in 2050. Dat verschil moet wel overbrugd worden, en daar is veel geld voor nodig.

Het artikeltje en het rapport wijzen er terecht ook op dat het probleem voor vrouwen nog groter is dan voor mannen. Vrouwen leven gemiddeld langer, en bouwen gemiddeld wereldwijd nog steeds 30-40% minder pensioen op dan mannen.

Het probleem valt voor Nederland nog wel mee. Nu 2 triljoen dollar, en in 2050 bij ongewijzigd beleid 6 biljoen dollar. Maar die 2 triljoen is wel ongeveer 8 keer de jaarlijkse begroting van de Rijksoverheid. Dus ik verwacht niet dat die het gaat oplossen. Ik verwacht sowieso weinig van de overheid. We zullen het dus zelf moeten gaan sparen (en beleggen). Het blijven onvoorstelbare bedragen.

Lig jij wakker van dit pensioentekort? Ik niet.

Weten is nog geen doen

De overheid verwacht nogal wat van de burgers in Nederland. We moeten zelfredzaam zijn. Liefst zo lang mogelijk, want dan zijn we goedkoop. De overheid hoeft dan namelijk minder geld te besteden in ons begeleiden en verzorgen. We moeten assertief en pro-actief zijn, en zelf op zoek gaan naar informatie. We moeten ons goed informeren en zelf afgewogen keuzes kunnen maken. En liefst moeten we ook digitaal vaardig zijn. Want via internet kan het allemaal sneller en goedkoper.

De zelfredzame burger was de hoeksteen van de Participatiesamenleving. Die term werd door de regering in de Troonrede van 2013 geïntroduceerd. We moesten met z’n allen de transitie maken van de klassieke verzorgingsstaat naar de Participatiesamenleving. Dat werd dan ook het woord van het jaar 2013. Overigens is het in de jaren daarna erg stil gebleven rond dit begrip. Blijkbaar valt het allemaal toch een beetje tegen. Uiteindelijk (b)leek het toch vooral een excuus voor miljardenbezuinigingen op de collectieve regelingen zoals de verzorgingshuizen, de bijstand, de AWBZ, de AOW en de thuishulp.

Ook op financieel gebied bewijzen wij burgers voortdurend dat we niet zo zelfredzaam zijn. We kopen (kochten) massaal woekerpolissen, beleggingen in fout hout en niet bestaande windmolens, we slagen er niet in om te sparen en keuzes maken rond het pensioen zijn al helemaal lastig. Uiteindelijk zijn we toch gewoon een diersoort die gericht is op het hier en nu. Verder vooruit kijken is lastig. En voor de overheid is het dus ook lastig om gewenst gedrag te bevorderen. Dat zit gewoonweg niet ingebakken in ons belastingstelsel of in de manier waarop de zorg georganiseerd is.

Een paar weken geleden is er een prachtig rapport verschenen van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), een adviesclub van de overheid bestaande uit allerlei hooggeleerde (meestal) heren. Ze hebben wel vaker interessante publicaties. Helaas zijn die vaak niet zo heel makkelijk leesbaar, dat zal wel door het hooggeleerde karakter van de raadsleden komen. Maar deze kan ik iedereen van harte aanbevelen, ik heb het afgelopen weekend met veel interesse doorgelezen.

Het rapport heet ‘Weten is nog geen doen‘. Het onderwerp is die zelfredzaamheid van burgers. De overheid kijkt vooral ‘rationalistisch’ naar ons burgers en gaat er van uit dat burgers zichzelf kunnen redden en de informatie die hen wordt aangereikt probleemloos in de juiste actie kunnen omzetten. Maar dat lukt lang niet iedereen en dat ligt lang niet altijd aan ongeletterdheid of een geringe intelligentie. Ook hoogopgeleide mensen kunnen in de knel komen, bijvoorbeeld vanwege vermijdingsgedrag, stressvolle situaties of onvermogen in actie te komen, het hoofd koel te houden en door te zetten bij tegenslag. De WRR introduceert hierbij het begrip ‘doenvermogen’: de vaardigheid om te kunnen plannen, het initiatief te nemen tot de juiste actie en niet toe te geven aan verleidingen. Dat heeft lang niet iedereen in voldoende mate. Dat maakt het een hele uitdaging om mee te doen in de participatiesamenleving. Maar het kan ook op andere terreinen een belemmering zijn. Bijvoorbeeld om (de juiste) actie te ondernemen als je financieel in de problemen zit. Of financieel onafhankelijk wilt worden.

Ben jij zelfredzaam?

Stelletje goudvissen dat we zijn!

Mooi woord, hè? Spaaroverschot. Dat is het bedrag dat huishoudens overhouden ná hun bestedingen, en wat dus beschikbaar is om te sparen (of beleggen). Drie miljard euro was het in 2016 volgens de rekenmeesters van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het is gedaald. Dat is overigens nog geen € 400 per huishouden, dat spaaroverschot.

Het spaaroverschot is vooral een rekenkundig en statistisch iets. En het is dus niet het bedrag dat we echt gespaard hebben, daarover schreef ik in februari Maar het is dus gedaald. En dat zegt wel iets. We geven dus weer meer uit. Volgens de berichten vooral door de herstellende woningmarkt. Maar ook door meer consumptie.

Nou is Geldnerd natuurlijk een bovengemiddeld rijke stinkerd, maar toch. Ook ik heb een huis gekocht in 2016, ben verhuisd en heb heel veel spulletjes aangeschaft. Maar toch spaar ik meer dan voorheen. Blijkbaar gaan de meeste mensen weer gewoon door met consumeren op het uiterste randje van hun mogelijkheden.

De consumptieve bestedingen namen in drie jaar tijd met € 16 miljard euro toe, de investeringen in vaste activa (met name nieuwbouwwoningen) met € 13,5 miljard, lees ik bij het CBS. De consumptie stijgt dus gewoon weer het hardst. En dat terwijl onze inkomsten met name in de periode 2013 – 2015 nauwelijks gestegen zijn. Fijn vooruitzicht is dat als er weer een crisis aankomt. En die komt. Want geschiedenis is een golfbeweging. We leren ook niks van eerdere crises, vrees ik. Stelletje goudvissen dat we zijn… Geen geheugen.

Ben jij ook een goudvis?

Jammer, NIBUD…

Eerder deze week bracht het NIBUD een rapport uit over ons spaargedrag. 2,5 Miljoen huishoudens hebben te weinig geld achter de hand. Veel collega-bloggers hebben er al over geschreven, en ook in de pers kwam het rapport regelmatig langs. In al die berichten lag de nadruk heel erg op één ding. Sparen zou niet in onze aard zitten. En volgens het NIBUD moeten we ‘geholpen worden‘.

Dan wordt het eng, vind ik. Ons Hondje is ‘geholpen’, en dat neemt hij de wereld tot op de dag van vandaag kwalijk… Maar ik ben het hartgrondig met Paul van der Kwast eens, die terecht zegt dat het NIBUD wel vaker doorslaat met dit soort dingen, en dat de overheid zich niet te veel met persoonlijk spaargedrag moet bemoeien. Mijn geld is mijn zaak. In hetzelfde artikel wordt (terecht) ook verwezen naar allerlei manieren waarop spaargedrag ‘vroeger’ werd aangeleerd, wat nu minder gebeurt. Allemaal waar. En inderdaad is mobiele toegang tot je (spaar)geld zowel een vloek als een zegen. Gemak heeft ook een keerzijde: discipline wordt steeds belangrijker. En discipline, daar zijn wij mensen vaak niet zo heel erg goed in.

Dit weekend heb ik het hele rapport maar eens gelezen. Taaie materie, maar wel de moeite waard. Veel om over na te denken. Veel ook wat de persberichten en nieuwsberichten helaas niet haalt.

Zelf hoor ik niet bij de politieke stromingen die vinden dat ‘de overheid’ ons maar tegen alle mogelijke gevaren (inclusief onszelf) dient te beschermen. Eigen verantwoordelijkheid. Maar wel met hulp voor mensen die door omstandigheden buiten hun eigen schuld niet mee kunnen doen. Het beschermen van zielige volwassenen die door allerlei reclames bestookt worden en daardoor al hun geld opmaken hoort daar in mijn ogen niet bij.

Waar ik ook moeite mee heb is de hoeveelheid mensen die claimt dat ze niet of nauwelijks rond kunnen komen, en daarom niet kunnen sparen. Ik denk zelf dat heel veel mensen eigenlijk boven hun stand leven. En, zoals het AD constateert, sparen is geen deugd meer. Dat zou het wel weer moeten worden, denk ik.

Sandra Phlippen trekt op basis van het rapport nog een andere conclusie: 70 procent van de antwoorden op de vraag ‘Waarom spaart u niet?’ suggereert dat mensen maar net rondkomen. Slechts 8 procent van de antwoorden zou je kunnen duiden als dat mensen het ‘nu iets kopen’ niet kunnen weerstaan. In dat licht is het helemaal vreemd dat er zoveel nadruk komt te liggen op de psychologie van ons spaargedrag.

En hier schiet het rapport echt tekort. Want als je gaat zoeken naar de achtergronden van deze 70 procent, is er weinig te vinden. Zijn dat inderdaad vooral ZZP’ers en mensen met tijdelijke contracten (zoals Sandra Phlippen suggereert)? Of is er toch nog wat anders aan de hand? We zullen het helaas nooit weten. Maar dat lijkt het NIBUD niet erg te vinden, zolang de overheid ons spaargedrag maar in de gaten gaat houden.

Wat lees jij in het NIBUD-rapport over ons spaargedrag?

215 biljoen dollar schuld

Twee honderd en vijftien biljoen. En een biljoen is een miljoen maal een miljoen. Dus het bedrag is US$ 215.000.000.000.000. Dat is, volgens cijfers van het Institute of International Finance (IIF), het niveau van de schuld van huishoudens, overheden, financiële en niet-financiële bedrijven op onze planeet. De afgelopen 10 jaar steeg die schuld met meer dan US$ 70 biljoen dollar. Het huidige niveau is 325% van het mondiale Bruto Binnenlands Product (BBP). Op de website van het IIF is het rapport alleen voor geregistreerde gebruikers te bekijken, maar ik las er een artikeltje over bij Business Insider.

Dit zijn van die absoluut onvoorstelbare bedragen voor mij. Monopoly geld. Ik probeer het dan altijd om te rekenen naar iets waar ik wel een beeld bij heb. Over deze schulden wordt rente betaald. Wat zou dat zijn, gemiddeld? 1,0% van die 215 biljoen is 2.150.000.000.000, oftewel twee biljoen honderdvijftig miljard. Maar de gemiddelde rente was vast hoger dan 1,0%.

Ter vergelijking: de totale begroting van de Nederlandse Rijksoverheid is ongeveer 260 miljard, 1/9 van dat bedrag. Het totale BBP van Nederland in 2016 was ongeveer € 675 miljard, iets minder dan 1/3 van dat bedrag. De Nederlandse staatsschuld is op dit moment ongeveer € 471,3 miljard, iets meer dan 1/5 van die ene procent van de wereldwijde schuld. Ik zou zelf al blij zijn met een fractie van dat bedrag.

Schuld is natuurlijk niet alleen maar slecht. Als je geld leent, en dat effectief aan het werk zet tegen een hoger rendement dan het rentepercentage, dan heet dat een verstandige investering. Ik ben alleen een beetje bang dat lang niet al dat geld op die manier ingezet wordt.

En gisteren las ik dat steeds meer (ex-)studenten hun studieschuld niet terug kunnen betalen. In 2008 begonnen studenten hun carrière nog met een gemiddelde schuld van rond de € 12.000. In 2016 is de schuld van net afgestudeerden opgelopen richting de € 15.000. Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht dat de gemiddelde schuld verder zal stijgen naar € 21.000 euro doordat studenten, sinds de invoering van het leenstelsel in 2015, meer zijn gaan lenen. Het CPB gaat er van uit dat 15% van de studenten z’n schuld niet gaat terugbetalen, lees ik in Trouw. Ik ga er dan maar even vanuit dat dit een doorsnede van de populatie is. Met een totale studieschuld van € 17,9 miljard zou dat betekenen dat € 2,69 miljard nooit terugkomt. Heel eerlijk: vind ik niet erg. Dat is 1% van de huidige jaarlijkse begroting van de Rijksoverheid. En eigenlijk vind ik ook dat een overheid hoort te zorgen voor goed en breed toegankelijk onderwijs. En of het leenstelsel daaraan bijdraagt?

Kun jij je een voorstelling maken van dit soort bedragen?

Einde van de inhoud

Geen pagina's meer om te laden

Nieuwere berichten
Oudere berichten