De overheid verwacht nogal wat van de burgers in Nederland. We moeten zelfredzaam zijn. Liefst zo lang mogelijk, want dan zijn we goedkoop. De overheid hoeft dan namelijk minder geld te besteden in ons begeleiden en verzorgen. We moeten assertief en pro-actief zijn, en zelf op zoek gaan naar informatie. We moeten ons goed informeren en zelf afgewogen keuzes kunnen maken. En liefst moeten we ook digitaal vaardig zijn. Want via internet kan het allemaal sneller en goedkoper.
De zelfredzame burger was de hoeksteen van de Participatiesamenleving. Die term werd door de regering in de Troonrede van 2013 geïntroduceerd. We moesten met z’n allen de transitie maken van de klassieke verzorgingsstaat naar de Participatiesamenleving. Dat werd dan ook het woord van het jaar 2013. Overigens is het in de jaren daarna erg stil gebleven rond dit begrip. Blijkbaar valt het allemaal toch een beetje tegen. Uiteindelijk (b)leek het toch vooral een excuus voor miljardenbezuinigingen op de collectieve regelingen zoals de verzorgingshuizen, de bijstand, de AWBZ, de AOW en de thuishulp.
Ook op financieel gebied bewijzen wij burgers voortdurend dat we niet zo zelfredzaam zijn. We kopen (kochten) massaal woekerpolissen, beleggingen in fout hout en niet bestaande windmolens, we slagen er niet in om te sparen en keuzes maken rond het pensioen zijn al helemaal lastig. Uiteindelijk zijn we toch gewoon een diersoort die gericht is op het hier en nu. Verder vooruit kijken is lastig. En voor de overheid is het dus ook lastig om gewenst gedrag te bevorderen. Dat zit gewoonweg niet ingebakken in ons belastingstelsel of in de manier waarop de zorg georganiseerd is.
Een paar weken geleden is er een prachtig rapport verschenen van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), een adviesclub van de overheid bestaande uit allerlei hooggeleerde (meestal) heren. Ze hebben wel vaker interessante publicaties. Helaas zijn die vaak niet zo heel makkelijk leesbaar, dat zal wel door het hooggeleerde karakter van de raadsleden komen. Maar deze kan ik iedereen van harte aanbevelen, ik heb het afgelopen weekend met veel interesse doorgelezen.
Het rapport heet ‘Weten is nog geen doen‘. Het onderwerp is die zelfredzaamheid van burgers. De overheid kijkt vooral ‘rationalistisch’ naar ons burgers en gaat er van uit dat burgers zichzelf kunnen redden en de informatie die hen wordt aangereikt probleemloos in de juiste actie kunnen omzetten. Maar dat lukt lang niet iedereen en dat ligt lang niet altijd aan ongeletterdheid of een geringe intelligentie. Ook hoogopgeleide mensen kunnen in de knel komen, bijvoorbeeld vanwege vermijdingsgedrag, stressvolle situaties of onvermogen in actie te komen, het hoofd koel te houden en door te zetten bij tegenslag. De WRR introduceert hierbij het begrip ‘doenvermogen’: de vaardigheid om te kunnen plannen, het initiatief te nemen tot de juiste actie en niet toe te geven aan verleidingen. Dat heeft lang niet iedereen in voldoende mate. Dat maakt het een hele uitdaging om mee te doen in de participatiesamenleving. Maar het kan ook op andere terreinen een belemmering zijn. Bijvoorbeeld om (de juiste) actie te ondernemen als je financieel in de problemen zit. Of financieel onafhankelijk wilt worden.
Ben jij zelfredzaam?
Blijft toch een interessant fenomeen, het idee van zelfredzaamheid. Denk dat we er ooit wel een goed in zijn geweest (anders waren we nu niet met zovelen). Maar in de huidige maatschappij blijkt dat we er idd weinig van bakken (helaas).
Grappig genoeg is er veel weerstand tegen de overheid en de invloed de ze hebben op onze persoonlijke levens. Maar aan de andere kant kunnen we blijkbaar niet zonder. Interessant dilemma is het zeker. Nu zeg ik wel generaliserend “we”, maar er zijn natuurlijk de nodige uitzonderingen. Maar die zetten waarschijnlijk wel aan de rand van de bel curve…..
Eeuwenlang is de hoeveelheid zelfredzaamheid die je nodig had om te overleven afgenomen. Door de veiligheid van de groep, steden, betere voeding, betere gezondheidszorg. Ik heb een bril, sterkte -8, dus ‘vroeger op de steppe’ was ik allang opgegeten door een roofdier dat ik niet had zien aankomen. We zijn dus misschien gewoon ‘gepamperd’? En blijkbaar zo verwend dat we bij het minste of geringste beroep op onze zelfredzaamheid hopeloos falen?
Denk dat je de spijker op de kop slaat, we zijn gepamperd en verwend! Geen twijfel over mogelijk, dat is waarschijnlijkook waarom we als maatschappij ook zo hard falen.
Probeer nu alleen dat beeld uit mijn hoofd te krijgen dat jij achtervolgt en opgevreten wordt op de steppe……
… achtervolgd en opgegeten terwijl je je pamper nog aan hebt. ; )
Hoewel ik denk dat jij een stuk minder laat pamperen dan veel mensen, kon ik het niet laten hiermee even voor de grap aan te sluiten op het beeld van Team CF
Mijn collega-bloggers hebben duidelijk het beste met mij voor 🙂
Volgens de huidige maatstaven van deze participatiemaatschappij is een bril een mode accessoire en geen noodzakelijke medische voorziening. Zolang je zelf de kosten hiervan kunt dragen gaat het goed. Zo niet, dan is die steppe niet eens zo’n raar idee.
Ik denk dat het steeds lastiger wordt om zelfredzaam te zijn omdat de verleidingen in onze omgeving zo groot zijn en we met zijn allen denken dat we er recht op hebben. Geen zin om te koken, dan laten we toch wat bezorgen! Auto kapot en geen geld, kopen we er toch eentje op afbetaling? Nieuwe schoenen in de mode, die moet ik ook hebben…. Je helpt jezelf de put in.
Vroeger was het leven niet per definitie beter, maar wel een stuk eenvoudiger. Er was ook meer een sociaal vangnet als je eens knijp zat met geld of ziek was. Tegenwoordig leven we veel meer op ons zelf en willen we alles. Niet iedereen heeft de hersens of de wilskracht de zaken zo te regelen dat ze binnen je budget maar ook binnen je levenssituatie passen, of mensen om zich heen waar je om hulp kunt vragen. Ik verwacht dat het alleen nog maar erger zal worden.
Ik ben blij dat ik mijn zaken op de rit heb maar hoe het bij sommige andere mensen af moet lopen vraag ik me wel eens af. De overheid is steeds minder een vangnet bij sociale en financiele problemen en dat vind ik jammer. We worden met zijn allen steeds a-socialer. (In de betekenis zoals die in eerste instantie bedoeld was)