Een tijdje geleden schreef ik over mijn papierloze werkwijze en mijn Digitaal Archief. Naar aanleiding daarvan kreeg ik verschillende vragen over de software die ik gebruik om dit allemaal te ondersteunen. Verstopt in allerlei andere blogposts heb ik daar al het nodige over geschreven, met name in de serie over privacy en informatiebeveiliging. Maar een compleet overzicht was dat nog niet.

Gratis en Open Source

Ik ben een fervent aanhanger van open-source software (OSS), software waarvoor de originele broncode vrij beschikbaar is gemaakt en kan worden herverdeeld en gewijzigd. Dat is niet alleen maar omdat Geldnerd een vrek is die het liefst zo weinig mogelijk geld uitgeeft. Maar ik geloof oprecht in de voordelen die OSS biedt. Er wordt door meer ogen naar de software gekeken, en dat leidt vaak tot betere en veiliger software. Je bent minder afhankelijk van de (commerciële) belangen van één leverancier. Dat betekent dat er vaak ook oplossingen zijn voor jouw specifieke probleem. Een grote commerciële leverancier bouwt alleen iets als er voldoende vraag naar is. Maar als er één programmeur tegen hetzelfde probleem is aangelopen als jij, dan is er best kans dat die er in een open-source omgeving een oplossing voor gebouwd heeft. Mijn voorliefde voor OSS is de reden dat je mijn spreadsheets hier gratis kunt downloaden.

Ik kan dus ook oprecht genieten van WordPress met z’n vele duizenden Themes en Plugins, waar dit blog op draait. Van het grafische programma GIMP met z’n vele functionaliteiten. Van het boekhoudpakket GnuCash dat al heel lang onderhouden en doorontwikkeld wordt. Van de producten van de Mozilla Foundation, waar ik een enthousiast gebruiker ben van ondermeer de Firefox browser en het Thunderbird mailprogramma. En van de open-source kantoorsoftware LibreOffice.

Mijn ambitie is eigenlijk een persoonlijke werkplek die volledig op OSS gebaseerd is. Een Linux-variant als besturingssysteem. En alle functionaliteiten die ik nodig heb, ingevuld met OSS. Maar zover ben ik nog niet. Een handjevol applicaties zit me daar nog in de weg. Maar dat geeft niet, het is een stapsgewijs proces.

En natuurlijk zitten er ook nadelen aan OSS. Het vraagt vaak iets meer ‘knutselen’ en prutsen met instellingen en extra tooltjes om het helemaal naar je zin te krijgen. Daar moet je van houden. Ik ben wel zo nerderig dat ik dat leuk vind. En soms valt de ontwikkeling van een OSS tool (tijdelijk) stil en moet je op zoek naar iets anders. Zo hebben Geldnerd en Ex jarenlang gebruik gemaakt van Pegasus voor hun e-mail. Maar de ontwikkeling hiervan ging duidelijk achterlopen en heeft zelfs een periode helemaal stilgelegen. Uiteindelijk hebben we onze hele e-mail historie gemigreerd naar Thunderbird. En daar ben ik sindsdien ook bij gebleven. Moeten overstappen is een risico bij OSS (overigens ook bij commerciële software).

Waar let ik op?

Ik denk vanuit functionaliteit. Er is iets dat ik wil doen met behulp van mijn ICT, en daar moet dus een oplossing voor komen. Dat is altijd het begin van de zoektocht. Ik probeer voor mezelf te omschrijven wat de oplossing moet kunnen. Bijvoorbeeld ‘ik wil een veilige plek om mijn wachtwoorden te bewaren, eentje die ik ook op mijn mobiele apparaten kan gebruiken’.

Daarna is altijd de vraag of één van de software-oplossingen die ik al gebruik dit probleem op kan lossen. Want dan hoef ik geen nieuwe software-oplossing te zoeken. Zo heeft mijn mailoplossing (Thunderbird) ook een ingebouwd agendapakket en een handig adresboek. Niet nodig dus om daar aparte oplossingen voor te selecteren.

Als ik iets nieuws zoek, dan ga ik eerst maar eens met een zoekmachine aan de slag. Vaak via een omweg. ‘Open source alternative for Outlook’ is zo’n zoekterm. Of ‘open source bookkeeping’. En dan maar eens inlezen. Welke opties kom je tegen? Zo vormt zich met een paar uurtjes lezen wel een shortlist, en krijg je een beeld van de populariteit van de diverse oplossingen.

En dan heb ik ook nog een extra lijstje van dingen waar ik op let voordat ik mijn uiteindelijke keuze maak:

1. Ten eerste: Hoe kom je er weer uit? het klinkt misschien gek, maar ik stap niet meer in een softwarepakket zonder te ontdekken of en hoe ik er ooit weer uitkom. Wat zijn de opties om je eigen gegevens weer te exporteren en toch in een andere oplossing te gaan gebruiken? Het was ooit best ingewikkeld om met bijna tien jaar mailhistorie over te stappen van Pegasus naar Thunderbird (ja, ik heb al mijn mail nog sinds 2001 en heb ook nog hetzelfde mailadres). En ik ben nog steeds niet overgestapt van Evernote naar Standard Notes omdat die laatste geen goede export-opties biedt.
2. Ook kijk ik naar de datum van de laatste update van de software en de updatefrequentie. Hoe lang bestaat het pakket al, en is er afhankelijkheid van één ontwikkelaar? Want ik zoek naar oplossingen die ik langere tijd kan blijven gebruiken.
3. Daarnaast vind ik het fijn als het softwarepakket ook een Nederlandstalige versie heeft. Dat is geen must (ik heb jarenlang internationaal gewerkt en ben gewend aan Engels als zakelijke taal), maar omdat Windows mij opzadelt met een Nederlandstalige versie heb ik liefst ook Nederlandstalige software, ik houd van consistentie. Alhoewel ik zelf niet helemaal consistent ben, ik heb de Engelstalige GnuCash geïnstalleerd omdat ik dan makkelijker gebruik kan maken van de informatie die ik op internet vind over dit pakket.
4. Verder ben ik dol op de Dark Mode. Een zwarte achtergrond met lichte letters en een gebruikersinterface die daar op afgestemd is. Ik merk dat dat veel rustiger is voor mijn ogen dan de woeste kleurpaletten waar veel softwareleveranciers ons standaard mee afschepen. En ik kijk dus altijd even of de OSS oplossing een dark mode ondersteunt. Dat is gelukkig steeds vaker het geval.

Mijn oplossingen

En wat heb ik dan zoal op mijn laptop staan aan software? Een overzicht.

E-mail – Mozilla Thunderbird

In de praktijk gebruik ik drie e-mail adressen. Mijn persoonlijk mailadres, het mailadres van mijn administratie, en een mailadres voor Geldnerd. Die drie verschillende mailboxen komen keurig bij elkaar in Thunderbird.

Agenda en Adresboek – Mozilla Thunderbird

Ook mijn agenda en adresboek zitten in Thunderbird. En synchroniseren soepel met de ommuurde tuin van Apple via de gratis beschikbare TBSYNC add-on. het maakt dus niet uit waar ik mijn agenda of adresboek bijwerk, op mijn laptop, telefoon of tablet, ze blijven overal synchroon zonder dat ik er iets voor hoef te doen.

Webbrowser – Mozilla Firefox

Ruim anderhalf jaar geleden ben ik overgestapt van Google Chrome naar Mozilla Firefox. En daar heb ik nog geen seconde spijt van gehad. Ook Firefox heeft prima apps voor de mobiele telefoon en de tablet, en synchroniseert mijn favorieten en geschiedenis. En biedt betere privacybescherming.

Kantoorsoftware – LibreOffice / Microsoft 365

Eén van de categorieën waar ik nog niet helemaal OSS ben, is de kantoorsoftware. Voor documenten en presentaties / eenvoudige figuren gebruik ik LibreOffice. Maar mijn spreadsheets zitten nog in Excel. En zullen daar ook wel blijven als ik dit soort functionaliteiten ga gebruiken. Puntje van aandacht in Huize Geldnerd.

Grafische software – GIMP

Soms moet er even een foto aangepast worden. Dat doe ik met GIMP, sinds jaar en dag een meer dan volwaardig open-source alternatief voor de (voor een particulier onbetaalbare) Adobe software.

Financiële Administratie – GnuCash

Mijn administraties zitten deels nog in Excel. Maar deels heb ik ze ook al ondergebracht in GnuCash. Daar heb ik een uitgebreide blogpost aan gewijd. Wat mij betreft is dit pakket een juweeltje, en het bestaat al meer dan 20 jaar.

Wachtwoordmanagement – KeePass

Als ik nu terugdenk aan hoe ik mijn wachtwoorden vroeger beheerde, dan vind ik mijzelf enorm naïef. Ik ben jarenlang vrij eenvoudig te hacken geweest met wachtwoordjes van 8 tot 10 karakters die ik bewaarde in een Word-document. Medio 2019 ben ik overgestapt op KeePass. Dat beheert al mijn wachtwoorden en genereert ook nieuwe indien nodig. Waar mogelijk hanteer ik nu een wachtwoordlengte van minimaal 48 karakters.

KeePass integreert mooi met Firefox met behulp van een add-on, ik hoef dus nooit een wachtwoord handmatig in te typen. En ik gebruik diverse plugins in KeePass, onder andere voor de Dark Mode en om automatisch te controleren of mijn gegevens opduiken op lijsten van gehackte accounts.

Op mijn telefoon gebruik ik de app Strongbox die gewoon gebruik maakt van de KeePass database op mijn persoonlijke server, en de app Twilio Authy voor het genereren van codes voor twee-factor authenticatie.

Veel mensen die ik ken gebruik(t)en ook LastPass, een andere goede oplossing. Maar dat is onlangs minder aantrekkelijk geworden en lijkt ook niet helemaal jofel voor je privacy.

Notities en Documentbeheer – Evernote

Geen OSS, helaas, maar wel een van de meest gebruikte toepassingen op mijn laptop. Evernote. Waar ik vrijwel alle blogjes voorbereid die verschijnen op Geldnerd. Maar ik doe er nog veel meer dingen mee. Zo heb ik er allerlei checklists staan, variërend van inpaklijstjes voor vakanties tot en met lijsten met aanpassingen die ik door wil voeren in mijn spreadsheets. Informatie die ik nodig heb voor de opleiding die ik volg. Een apart onderdeel met mijn favoriete recepten. Allerlei informatie over het onderhoud van onze woning. Financiële checklists met informatie over mijn begroting. Actielijstjes. Vrijwel elk document op mijn laptop is ooit begonnen als Evernote-documentje.

Waarom? Omdat ik er dan overal bij kan. Evernote staat op mijn laptop, mijn tablet, mijn telefoon. Als ik op straat loop en ineens een blogideetje krijg, dan kost het maar een paar seconden om een paar sleutelwoorden in Evernote te zetten. En dat idee op een later moment weer op te pakken en verder uit te werken.

En omdat het structuur biedt. Mijn checklists netjes bij elkaar in één hoofdstuk. Mijn recepten idem dito. En de documentjes over mijn persoonlijke financiën. In één omgeving met één gebruikersinterface. Ik heb het pakket vaak vervloekt maar gebruik het nog steeds. En heb nog geen beter of zelfs vergelijkbaar alternatief gevonden.

Backup en Synchronisatie – DirSyncPro (of Syncthing?)

Mijn backup-obsessie heb ik recent nog uitgebreid beschreven. Een persoonlijke werkplek is niet compleet zonder beveiliging tegen dataverlies. En daar zorgt DirSyncPro voor.

Maar de meest recente versie van DirSyncPro is inmiddels 3 jaar oud, en de website en social media laten weinig activiteit meer zien. Het lijkt erop dat de ontwikkeling is stilgevallen en dat vind ik een risico. Inmiddels draai ik sinds een week parallel ook op proef met Syncthing. Dat ziet er veelbelovend uit. En ik kijk ook nog naar FreeFileSync. Ik zal er binnenkort een aparte blogpost aan wijden

En dan zijn er nog een aantal kleinere tooltjes die ik gebruik, en die meestal ook OSS zijn. Alleen Evernote, Microsoft 365 en Apple iTunes zijn de drie softwaretoepassingen die geen OSS zijn. Zij staan nog tussen mij en de volledige OSS werkplek….

Ben jij ook een aanhanger van de Dark Side Mode?