Geldnerd is natuurlijk een bevoorrechte Nederlander. Ik heb minstens zes van de zeven vinkjes en een bovengemiddeld inkomen. Met het schaamrood op mijn kaken beken ik dat ik vroeger lid ben geweest van de VVD en nog wel eens een Heineken-biertje heb gedronken met Mark Rutte. Drie dingen die ik nu nooit meer zou doen…

Mede door mijn werk voor de overheid heb ik meer oog gekregen voor de mensen die het minder makkelijk (of zelfs ronduit moeilijk) hebben. En vind ik ook oprecht dat we daar iets aan moeten doen. We mogen dan hoog staan op allerlei internationale ranglijstjes (dat zei Mark tenminste), er zijn nog genoeg dingen waar we ons als rijk land oprecht voor mogen schamen.

Onlangs las ik bijvoorbeeld dat 60% van de Nederlandse huishoudens financieel kwetsbaar of ongezond is. Er werd uitgebreid over bericht in diverse media. De bron was een jaarlijks onderzoek naar de financiële gezondheid van Nederlandse huishoudens uitgevoerd door Deloitte samen met NIBUD en Universiteit Leiden.

Het rapport noemt de oorlog in Oekraïne, de energiecrisis, hoge inflatie en de daaruit voortvloeiende verminderde koopkracht als bepalende factoren voor 2022. Maar dat is allemaal korte termijn. Hoe zit het eigenlijk structureel?

Onzekerheid?

Geldnerd leest in het rapport vooral een toegenomen onzekerheid. We zijn onzekerder over de economie, na een decennium waarin de bomen tot in de hemel leken te groeien. Dus zijn we onzekerder of we onze hypotheek nog wel kunnen betalen, de huur, grote uitgaven, en dat soort dingen. En dan is er ook nog een grote groep mensen die het al moeilijk had. Er zijn veel verschillende definities van armoede, maar bij elke definitie kom je uit op een groep mensen met een omvang waar we ons als beschaafd (nou ja) en rijk land voor zouden moeten schamen.

Een van de onderliggende vragen is of de economische groei wel in voldoende mate bij huishoudens is terechtgekomen, of juist bovenmatig bij het bedrijfsleven. Daar was een paar jaar geleden nog een ruzietje over tussen het CBS en de Rabobank, waarbij uiteindelijk volgens de Rabobank ze allebei gelijk hadden. Netto effect is inderdaad dat het gemiddeld besteedbaar inkomen van Nederlandse huishouden al heel lang stilstaat. En ja, dat maakt ons kwetsbaar bij hoge inflatie en economische vertraging / stilstand / achteruitgang.

Geldnerd zit met smart te wachten op de uitkomsten van de commissie die het sociaal minimum herijkt. Die zou voor de zomer moeten rapporteren. Het kan bijna niet anders of dat moet op termijn tot aanpassingen leiden. De wereld verandert, en het sociaal minimum zou mee moeten veranderen. Anno 2023 kun je bijvoorbeeld niet meer volwaardig deelnemen aan de samenleving zonder smartphone, laptop, en internetverbinding. Ook zou je bijvoorbeeld lid moeten kunnen zijn van een vereniging. Onderzoeken wat verschillende huishoudtypes nodig hebben om mee te kunnen doen in de maatschappij stond nadrukkelijk genoemd in het instellingsbesluit van de commissie.

Ik ben benieuwd wat er uit een eindrapport uiteindelijk door zal sijpelen maar de werkelijkheid, en of het daadwerkelijk gaat leiden tot een aangepast (hoger) sociaal minimum. Dat zal vast niet gebeuren vóór de eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen. En dan moeten we ook afleren om te stemmen op nieuwe instabiele partijen die de problemen óók niet op kunnen lossen. Ik hoop wel dat het doorsijpelt, want een grote groep mensen zit financieel klem en heeft daar weinig tot niets in te kiezen. Dat lijkt me een absoluut uitzichtloze situatie.

Eigen verantwoordelijkheid?

Tegelijkertijd gelooft Geldnerd ook heilig in eigen verantwoordelijkheid. Als overheid moeten we de wereld eenvoudig genoeg maken dat zoveel mogelijk mensen mee kunnen doen, ik besef terdege dat we vaak het tegenovergestelde doen. Kijk maar eens naar complexe regelingen als de Toeslagen… Het steekt mij behoorlijk dat we blijkbaar het rekenonderwijs zo verwaarloosd hebben dat steeds minder mensen hun eigen administratie kunnen doen. Om over het financieel onderwijs nog maar te zwijgen. Behalve een plichtmatig (en niet verplicht) Weekje van het Geld wordt daar volgens mij in het primair en voortgezet onderwijs niet of nauwelijks aandacht aan besteed. Dan is het ook niet vreemd dat mensen het overzicht verliezen of zich mee laten slepen in financiële problemen. We hebben ook zelf een verantwoordelijkheid voor onze eigen financiën en situatie. We leven in een wereld vol verleidingen en je leven is uiteraard niet compleet zonder de nieuwste smartphone en drie dure buitenlandse vakanties per jaar, maar het zou verstandig zijn als minder mensen die keuze zouden maken (ook voor het klimaat…).

Een volwassene wordt geacht zijn/haar (/het/de/x/whatever) eigen leven op orde te kunnen houden. Geld is een belangrijke factor in ons leven. Je hebt het nodig om te wonen, te eten, om mee te doen in de samenleving. Dan houd je je geld toch in de gaten. Ik heb makkelijk praten, maar ook ik ben pas na een jaar of 10 werken tot dit inzicht gekomen. Dus zo vanzelfsprekend is het allemaal niet. ‘Had ik bij de aanvang van mijn loopbaan maar geweten wat ik nu weet’, denk ik wel eens…

All animals are equal…

…but some are more equal than others. Deze gevleugelde uitspraak uit de (enigszins dystopische) roman Animal Farm van George Orwell kent vrijwel iedereen. Ken je ‘m niet, ga je dan even diep schamen. In Nederland hebben we heel lang geloofd dat we best een egalitair land zijn. Een land waar iedereen gelijke kansen heeft. Maar we weten al een tijdje dat die gelijke kansen best tegenvallen. Ongelijkheid in Nederland blijft volgens recent onderzoek een hardnekkig probleem. Het werd breed uitgemeten in diverse media. Daar staan we dan met ons goeie gedrag in dit prachtige rijke land. Met groeiende kloven.

Moraal van dit verhaal?

Maar wat is nou eigenlijk de moraal van dit verhaal? Geldnerd heeft immers zelf een groot aantal vinkjes, en heeft nog nooit in zijn leven echte financiële problemen gehad. De echtscheiding was financieel even spannend, maar niet te vergelijken met mensen die echt in de problemen zitten, niet meer weten hoe ze hun rekeningen moeten betalen, of zelfs geen geld meer hebben om hun kinderen een fatsoenlijke maaltijd voor te zetten.

Ik schrijf hier op mijn blog natuurlijk soms ook gewoon dingen van me af. Dingen waar ik van baal en waar ik me ongemakkelijk over voel. En dit is er wel een van. We zijn een van de rijkste landen ter wereld, zelfs een van de gelukkigste, en we klagen wat af. We stemmen op partijen die alles bij het oude willen houden terwijl de wetenschap en onze planeet allerlei signalen geven dat het echt niet houdbaar is. We redeneren in alles vanuit de ikke. Ik mag geen nadeel ondervinden. Ik wil geen windmolens in de tuin, geen asielzoekers of arbeidsmigranten in mijn dorp, geen rondweg voor de deur. Ik wil wel heel snel van A naar B kunnen rijden, goedkope groenten en gratis pakketjes bezorgd krijgen.

En we slagen er niet in om armoede en ongelijkheid zelfs maar te verminderen. Als er een land is dat het zich kan veroorloven, dan zijn wij het. Dat het niet lukt is volgens mij dus gewoon een gebrek aan politieke wil. Geldnerd betaalt veel belasting, dat zou ik een stuk beter te verteren vinden als ik zou weten dat het geld wordt besteed aan het vooruit helpen van mensen die het heel hard nodig hebben. ‘Minder ik, meer wij’ was bij de laatste verkiezingen de slogan van de uitstervende dinosauruspartij CDA. Ik zal niet gauw op ze stemmen, maar als ze dit menen dan hebben ze wat mij betreft wel een punt.

Tsja, ik ben natuurlijk nog steeds die bevoorrechte Nederlander. Maar ik probeer wel een beetje te helpen. Ik ben nog steeds oprecht blij als een bloglezer mij mailt met een vraag die ik kan beantwoorden, of om te laten weten dat mijn schrijfsels of spreadsheets helpen om de eigen financiën beter te beheren. Daar doe ik het voor. Dat is ook de reden dat ik heb aangeboden om mee te schrijven aan de Cursus Budgetteren van ZuinigAan. Het is maar een klein iets, maar iedereen die we ermee kunnen helpen om meer inzicht en overzicht in de eigen financiën te krijgen is mooi meegenomen.

Ben jij ook wel eens boos?