Sinterklaas is vroeg dit jaar. En dan bedoel ik niet de pepernoten en chocoladeletters, die lagen (zoals inmiddels gebruikelijk) in de loop van augustus al in de winkels. Nee, ik doel op de gratis cadeautjes die de dames en heren politici aan het rondstrooien zijn.
Want afgelopen week was het Prinsjesdag. Met een toespraak, geschreven door de regering, en voorgelezen door een man met een baard en een leesbril die met veel fantasie wel iets weg heeft van Sinterklaas. Onze koning. En de dagen daarna was er het hoogtepunt / dieptepunt van het politieke jaar. De Algemene Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer. Waarbij de Kamerleden aangeven wat ze vinden van al dat moois dat het kabinet (of eigenlijk: wij ambtenaren) in de begrotingen voor het komende jaar hebben opgeschreven.
Bijzonder jaar
Nu is dit natuurlijk een bijzonder jaar. Een demissionair kabinet, dus ze moeten ’terughoudend’ zijn met nieuwe plannen. Veel wisselingen van de wacht, er vertrekt een generatie politici en kersverse (of iets minder verse) opvolgers staan te trappelen. Nieuwe partijen die nu nog met één (of een paar) zetels in de Kamer zitten, maar straks na 22 november zo maar eens bij de grote partijen kunnen horen, en het voortouw mogen nemen bij de vorming van een nieuw kabinet.
En normaliter scharen de coalitiepartijen zich eensgezind achter de voorstellen van ‘hun kabinet’. Dat zorgt ervoor dat de begroting eigenlijk altijd wel op een meerderheid kan rekenen. Soms wordt er voor de vorm nog geschoven met een paar miljoen, wordt er ook iets gegund aan de oppositie. Maar dat is maar voor de vorm. Nu is het echter anders. De huidige coalitie is volledig uitgekeken op elkaar en concurreert stevig om aandacht. D66 en vooral CDA staan er beroerd voor in de peilingen, VVD is zich aan het voorbereiden op een kabinet met heel andere partijen waarin ze mogelijk niet eens meer de grootste zijn. Men gunt elkaar het licht in de ogen niet.
Dus moeten er dingen gedaan worden voor de kiezer. De ‘hardwerkende’ Nederlander die dankzij het gebrek aan politieke aandacht in de afgelopen tien jaar ondanks een volledige baan nauwelijks rond kan komen. Die arme fossiele brandstof verstokende automobilist, overigens bovengemiddeld vaak een man van middelbare leeftijd met een bovengemiddeld inkomen, die nu al straks bij de benzinepomp de Euro’s nog sneller uit z’n portemonnee ziet stromen doordat de accijnskorting zou worden beëindigd. De Tweede Kamer vraagt actie van het kabinet. Maatregelen. Het maakt allemaal niet uit wat het kost, hoe nuttig het is, en hoe schadelijk het op de langere termijn. Actie! Nu! Want wij, de politiek, die bezig moet zijn met een beter Nederland en de langere termijn, kijken toch echt niet verder dan 22 november 2023….
En dus werden er moties ingediend. ‘De Kamer, gehoord de beraadslaging, verzoekt de regering ………… en gaat over tot de orde van de dag’. Geldnerd, die vanuit z’n werk min of meer verplicht is om dit drama in meerdere delen van begin tot eind te volgen, zat het met tranen in zijn ogen en toenemende stoom uit zijn oren te bekijken.
Als ambtenaar krijgt Geldnerd het liefst moties op z’n bureau die geld kosten, maar waarin niet wordt aangegeven hoe dat betaald moet worden. Tenzij het een onderwerp is waarvan je weet dat jouw minister er ook wel oren naar heeft, mag je dan gewoon opschrijven ‘Ontraden, want financiële dekking ontbreekt’. Zo zag ik een motie van het lid Nepblondje Wilders om de BTW op boodschappen op nul te zetten. Punt. Broehaha… Klaar. Idem met de slordige motie van een bekende tractorbestuurster (gesteund door de Heilige Sint Pieter) om het minimum-loon ‘iets te verhogen’ en dat te dekken ‘aan de uitgavenkant’. Leeg populisme. Zelfs de monden van het CDA en de ChristenUnie vielen open van verbazing bij zoveel niksigheid. Klaar.
Maar sommige Kamerleden maakten er duidelijk meer werk van. Twee dagen lang werd er, zichtbaar in de Kamer en onzichtbaar in ‘de wandelgangen’, onderhandeld. Werd er in het verleden onderhandeld met de minister-president, nu werd er met elkaar onderhandeld. Het resultaat was nog niet altijd even fraai, maar als aanpak was het wel weer eens verfrissend. Ik hoop maar dat de Kamer het volhoudt, ook als er straks weer een nieuw meerderheidskabinet zit.
Miljarden verschuiven
Want er werden dus ook moties aangenomen, op de website van de Tweede Kamer staat de volledige lijst met stemmingsuitslagen. Een extra verhoging van het minimumloon met 1,7%, te financieren uit ondermeer een extra verhoging van het toptarief in box 2 en box 3 (ik moet nog even uitzoeken wat dat betekent, want volgens mij kent box 3 geen tariefschijven). Met nog wat maatregelen rond kinderopvang erbij kost dit € 2 miljard.
En ook de verlenging van de accijnskorting op fossiele brandstoffen met een jaar, waarvan de financiering nog een beetje onduidelijk is maar waarschijnlijk deels uit het Nationaal Groeifonds komt. Hier wordt Geldnerd verdrietig van. Geld voor het versterken van onze economie op langere termijn wordt gestopt in het eenmalig verlengen van een korting op iets waar we eigenlijk vanaf willen. Van investeren naar consumeren. Populisme van de VVD…. Kosten € 1,2 miljard.
Sympathieker vind ik een motie om te zorgen dat ook transferpassagiers en privéjets vliegbelasting gaan betalen, en de opbrengst van deze maatregel te gebruiken om de energierekening voor huishoudens te verlagen door middel van een lager tarief in de eerste schijf van de aardgasbelasting. Ben benieuwd wat het kabinet ermee doet, want ongetwijfeld heeft de Schiphol-lobby al vergaderingen gepland met het verantwoordelijke ministerie om krokodillentranen te huilen over de eigen concurrentiepositie.
En dan natuurlijk de motie om de voorziene prijsstijgingen in 2024 in het regionaal openbaar vervoer en bij de NS structureel te voorkomen en de beschikbaarheid hiervan structureel te verbeteren. Kost slechts € 420 miljoen.
Sigaren uit eigen doos
Dus…. Cadeautjes… Sigaren uit eigen doos. Of we er in alle gevallen blij mee moeten zijn, dat vraag ik me af. Het zijn geen fundamentele hervormingen, geen fundamentele herschikking tussen belastingen op ondernemen, kapitaal, en arbeid. Ons klimaatprobleem schiet er niks mee op, integendeel. En de dienstverlening van de overheid (hallo, toeslagenouders…) wordt er geen haar beter van. Maar ja, het is verkiezingstijd. De enige periode, eens in de paar jaar, dat termen als ‘hardwerkende Nederlanders’ en ‘bestaanszekerheid’ het debat in de Tweede Kamer domineren… Nog even volhouden, de verkiezingen zijn over minder dan twee maanden. Daarna wordt alles weer gewoon.
Hoe blij ben jij met de cadeautjes dit jaar?
Ik ben het met je eens dat het populistische kadootjes zijn, en dat veel nieuwe partijen van zich willen laten zien. Van de andere kant is dit de eerste prinsjesdag in jaren waar de oppositie niet langs de zijnlijn staat te kijken naar een volledig dichtgetimmerd coalistieakkoord, want laten we wel wezen: ik kan me geen coalitieakoord herinneren waar ook maar een greintje visie in te vinden was. De meeste coalitieakkoorden zijn gewoon “4 jaar pappen en nathouden met leuke koopkrachtplaatjes”
Reizend door Oost Europa valt de Europese harmonisatie op. In Polen zijn de snelwegen nu net zo goed als in Nederland. Langs de snelweg benzine stations met KFC, Burger King of McDonald. Overal mobiel bereik, platteland ontvolkt, contactloos betalen.
De vliegveld belasting voor privé vliegtuigen is Europa breed afgeschaft in bijlages bij pandemie wetten. Ik vraag me af of de 2e kamer de macht heeft om daarvan af te wijken.
Ik ook. Maar de motie om afschaffing van de fossiele subsidies onderdeel te maken van de Nederlandse diplomatieke lobby is ook aangenomen.
Met een toespraak, geschreven door de regering… klopt dit Geldnerd? De regering is de koning plus de ministers, het kabinet de ministers en staatssecretarissen. De troonrede wordt geschreven door (de tekstschrijver van) de mp met input van de ministers? Een schande dat een begroting in een paar kwartier zo wordt verbouwd zonder bepaling van ongewenste bijeffecten of gevolgen van stapeling. De verhoging van Box-3 is opvallend omdat de vorige verhoging nog niet eens is doorgevoerd (en plotseling naar voren wordt gehaald) en waarvan de HR binnenkort de redelijkheid van de grondslag gaat bepalen.
Ja hoor, dat klopt. Je denkt toch niet werkelijk dat de koning gewoon iets voor zit te lezen waar hij geen enkele invloed op heeft gehad?
De reactie van Arnoud Jaspers over klimaatfonds, vond ik opmerkelijk. Ik begrijp er niet veel van. Kun jij dit uitleggen?
Kaag, vdWal en Jetten willen tot 2030 vele tientallen miljarden euro’s uitgeven, met als enige dekking de gedoogsteun van Timmermans, Klaver etc. De truc: je moet het een fonds noemen. Er is nu een Klimaatfonds, een Stikstoffonds en een Groeifonds. Elk > 20 miljard.
Dat geld is er helemaal niet, dat moet nog worden opgehaald bij de belastingbetaler in 2024, 2025…. Maar politiek en media doen alsof die fondsen vol geld zitten, en dat er dus dekking is voor astronomisch duur klimaat- en milieubeleid. Partijpolitiek is zooooo triest.
Ah, dat ligt (zoals gebruikelijk) genuanceerder. De rijksoverheid werkt met het verplichtingen-kas systeem. De (papieren) verplichting van XX miljard is gecreëerd bij het officieel maken van het fonds, dus op papier is het geld er. Maar wanneer het precies wordt uitgegeven is nog onduidelijk. Pas op dat moment wordt het geld daadwerkelijk uit de schatkist geplukt. Afhankelijk van de financiële situatie is dat dan uit de belastingopbrengsten of met een extra stukje staatsschuld. Uiteindelijk betalen ‘wij, de belastingbetalers’ dat inderdaad (dat is inclusief de belasting die bedrijven betalen, dat vergeten veel mensen die deze term gebruiken nogal eens).
Overigens ben ik het niet eens met de kwalificatie die Arnoud Jaspers geeft. Een fonds is een prima middel om grote en nog niet geheel voorspelbare uitgaven in de tijd beheersbaar te maken, zodat ze niet zorgen voor grote pieken en dalen in de financiën. De potjes die veel mensen (mijzelf inclusief) in hun administratie hebben werken (op een kleinere schaal) precies zo.
Ook de sneer naar Timmermans en Klaver etc. is wat mij betreft stemmingmakerij en populistisch geneuzel. De meeste fondsen die genoemd worden zijn gecreëerd in het coalitie-akkoord Rutte IV. Door VVD, CDA, D66 en CU. Niet door GroenLinks en PvdA. Het Nederlandse democratisch proces is (wordt, want nog niet elk fonds is door het parlement heen) keurig doorlopen. Overigens ben ik wel heel benieuwd welke fondsen de komende verkiezingen en kabinetsformatie gaan overleven. Want ook in ambtelijk Den Haag zijn ze niet onomstreden, het ministerie van Financiën en de Algemene Rekenkamer zijn erg kritisch over de manier waarop de Nederlandse politiek dit instrumentarium inzet.
Dank je wel. Het fonds kost veel geld en ontwricht bijna de economie.
Ik woon onder de vertrekroute van Zestienhoven en er komen dagelijks zo’n 24-30 vliegtuigen voorbij. Start om 7:02 in de ochtend. 34 jaar geleden was het minder. Maar ik werkte. Had er weinig last van. Het verschil in herrie tussen een zwaar vliegtuig of een licht vliegtuig is groot. Een zwaar vliegtuig noem ik een obesitas vliegtuig. Het kan ook zijn dat ik het storend vind, omdat ik nu meer thuis ben. Meer tijd en ook niet vroeg het bed uit.
Ik ga stemmen op een partij die de luchtvaart wil krimpen en ook tegen de pensioenwet stemde. Dat is partij voor de dieren. Van woke word ik niet blij. Iedere partij heeft wat.
Verbaasd over de 16 miljard winst voor de staat door de pensioenwet, waar Paternotte zo blij mee is. Geen idee hoe dat kan?! Ik merk het wel. Het laatste woord is daar nog niet over gezegd,
Ik vind dat ‘ontwrichten’ wel meevallen. De rijksoverheid geeft jaarlijks ongeveer 400 miljard uit. Totale omvang van de Nederlandse economie (BBP) in 2023 naar verwachting ruim 1.000 miljard. Winst van Shell in 2022 ruim 38 miljard.
Bedankt voor je overzicht Geldnerd! Tijdens de re-cap van de algemene beschouwingen door de podcast ‘betrouwbare bronnen’ verbaasde de uitspraak van Paternotte over de 16 miljard winst voor het Rijk door de nieuwe pensioenwet mij ook hogelijk. Komt dit uit de gaandeweg individuele pensioenpotjes of wordt er een andere besparing gerealiseerd? Waar kunnen we hier meer informatie over vinden?
Volgens mij is daar sprake van een misverstand. In het ongecorrigeerd stenogram van de APB in de Kamer zegt Paternotte het volgende in reactie op de ‘gratis bier’ motie van Van der Plas: “Het afschaffen of terugdraaien van de hele pensioenwet kost zo’n 16 miljard euro per jaar.”. Wat hij daarmee volgens mij bedoelde is dat het 16 miljard KOST om terug te komen op het reeds genomen en in gang gezette besluit om de pensioenen te hervormen. Van der Plas meende juist dat het geld OPLEVERT om haar gratis bier te betalen. Politici menen wel vaker dat het geld oplevert als je ergens mee stopt. Soms is dat na een tijdje ook wel zo.