Je kunt wel zeggen dat ik de smaak te pakken heb. Nadat ik uitgebreid nagedacht heb over mijn privacy op internet ben ik aan de slag gegaan. Allereerst met mijn Gmail en de privacy-instellingen van de apps die ik gebruik. En ik heb ook geschreven over mijn strijd om de ommuurde tuinen van Google, Facebook, Apple en Microsoft te ontvluchten. Tenslotte heb ik ook gekeken naar mijn gebruik van Evernote. Maar daar blijft het niet bij. Mijn persoonlijke data footprint is een belangrijk onderwerp geworden voor mij.

In deze blogpost dan ook een overzicht van alle maatregelen die ik totnogtoe genomen heb, met de nodige achtergrondinformatie. En ook een overzicht van wat ik nog van plan ben. Deels zijn deze maatregelen al eerder genomen, maar meld ik ze voor de compleetheid van het overzicht. Maar grotendeels zijn ze onderdeel van de huidige Operatie Data Footprint.

Genomen Maatregelen

Mijn internetbrowser is vervangen. Ik ben gemigreerd van Google Chrome naar Mozilla Firefox. Dat was een eenvoudige stap. Ik kon al mijn favorieten uit Chrome automatisch importeren in Firefox. En ook Firefox ondersteunt synchroniseren over al je apparaten heen, dus ik heb op mijn laptop, smartphone en tablet dezelfde favorieten en instellingen. Ik ben erg tevreden over de snelheid en het gebruikersgemak van Firefox.

Voor het zoeken op internet ben ik overgestapt van Google naar DuckDuckGo. Deze zoekmachine garandeert dat ze je niet volgen en geen informatie over je verzamelen. Ik heb met mijzelf afgesproken dat ik eerst het veiliger alternatief gebruik, dus DuckDuckGo. Pas als ik daarmee niet kan vinden wat ik zoek, dan mag ik van mezelf ‘even terug naar Google’. Maar tot nu toe heb ik dat niet nodig gehad.

Mijn accounts en wachtwoorden staan nu opgeslagen in KeePass en zijn via de Strongbox app toegankelijk op mijn smartphone en tablet. Al mijn wachtwoorden worden nu met sterke beveiliging aangemaakt en beheerd. Overal waar mogelijk 2-factor authenticatie, vaak via een authenticatie-app op mijn mobiele telefoon. Daarvoor gebruik ik tegenwoordig Authy, waar ik eerder Google Authenticator gebruikte. Over de inrichting van KeePass heb ik een aparte blogpost geschreven. En Tweakers had onlangs een goed artikel over de toekomst van het wachtwoord, met een goed overzicht van maatregelen die je nu al kunt nemen.

Al mijn e-mail loopt nu via mijn eigen domein. Alle accounts zijn omgeschakeld vanaf mijn Gmail-adres. De accounts bij Microsoft, Google en Apple zijn er alleen nog vanwege de noodzaak voor toegang tot diensten (Office 365, AdSense en iCloud). Voor het bijhouden van mijn e-mail gebruik ik Mozilla Thunderbird als mailclient, met de Lightning add-on voor agendabeheer en TBsync voor de synchronisatie van mijn adresboek en agenda.

Mijn zoektocht naar het adresboek en de agenda heb ik uitgebreid beschreven in mijn blogpost over de ommuurde tuinen. Ik kom er zeker op terug zodra ik dit over kan brengen naar mijn eigen server. Vooralsnog is het in elk geval weg bij het vermijdbare Google, en staat het bij het vooralsnog onvermijdbare Apple.

Mijn router en firewall draaien al een tijdje op OpenWRT. Hoe dat zo gekomen is heb ik eerder in een uitgebreide (en veelgelezen) blogpost beschreven. Ik heb wel een nieuwe functie toegevoegd, namelijk het actief blokkeren van IP adressen via de firewall. Zo heb ik alle IP-adressen uit China geblokkeerd met een ‘geo-block’, en als ik in de log van mijn server zie dat er geprobeerd is om deze te benaderen wordt het betreffende IP-adres ook toegevoegd aan de blokkadelijst.

Mijn server is in dit proces een stuk belangrijker geworden. Met SSL en een VPN-verbinding is die goed beveiligd. Belangrijkste taak blijft het verzorgen van de dagelijkse back-up. Maar de bedoeling is ook zeker om mijn adresboek en agenda hier zo snel mogelijk onder te brengen!

Ergens in dit proces realiseerde ik me ook dat ik ooit in de eerste de beste synchronisatie-oplossing ben gestapt die ik kon vinden en die werkte voor mij. Ik draai SyncBack om mijn laptop te synchroniseren met mijn server. Maar ook die oplossing is closed source. Terwijl er ook open-source oplossingen zijn zoals FreeFileSync.

Verder heb ik kritisch gekeken naar mijn websites. Geldnerd draait op een eigen WordPress installatie bij mijn hostingprovider en is voorzien van extra beveiliging, die er onder meer voor zorgt dat de software en de plugins up-to-date blijven. Sowieso is het bijwerken van mijn software een wekelijks ritueel in Geldnerd HQ. Oude software met kwetsbaarheden is een belangrijke bron van beveiligingsproblemen. Daarnaast heb ik nog een andere website actief. Die draait op Joomla, ook een prima open-source contentmanagement-systeem. Maar wel iets ingewikkelder, en ik gebruik het minder vaak. Kennis over twee systemen bijhouden kost meer tijd dan kennis over één systeem. En standaardisatie maakt sites beter te onderhouden. Ik ben dus bezig om mijn andere website te migreren naar WordPress.

Verder heb ik documentatie gemaakt, oftewel uitgeschreven hoe ik bepaalde onderdelen van mijn netwerk heb ingericht en waarom. Verder maak ik nu zoveel mogelijk back-ups van de instellingen van bijvoorbeeld mijn router en servers. Daarmee zijn ze, mocht er ooit iets misgaan, snel weer te herstellen. Waar ik ook meer over nadenk: Het is fijn om jezelf afhankelijk te maken van specifieke software, maar hoe kom je er ooit weer vanaf? Zo heb ik me een tijdje geleden al gerealiseerd dat mijn spreadsheets prachtig zijn en me heel veel opleveren, maar dat ze er ook voor zorgen dat ik nog een tijdje aan Microsoft vastzit. Maar wat is mijn exitstrategie als bepaalde software wegvalt? Ook daar denk ik over na.

Open-source software

Een van de belangrijkste onderdelen van mijn ‘data footprint’ strategie is het gebruik van zoveel mogelijk open-source software (OSS). Dat is niet alleen omdat het meestal gratis is. Maar het heeft alles te maken met transparantie. Iedereen kan de broncode van OSS controleren. Dat verkleint de kans dat er verborgen achterdeurtjes of risico’s in de software zitten, en verbetert de kwaliteit van de software. Dat is iets dat ik extra belangrijk vind voor software die met mijn persoonlijke gegevens omgaat.

Jarenlang gebruik ik al naar volle tevredenheid GIMP voor het bewerken van foto’s en afbeeldingen, en Calibre voor het beheer van mijn e-book collectie. Filezilla wordt gebruikt voor het beheer van de ‘achterkant’ van mijn websites, en SumatraPDF als PDF-reader. En Mozilla Thunderbird is al heel lang mijn e-mail client, en die gebruik ik ook voor de agenda. En laat ik ook mijn router niet vergeten, die al vanaf dag 1 op OpenWRT draait. Ook de beveiligingscertificaten van mijn servers komen uit de open-source hoek, via Let’s Encrypt. Daar hoefde ik overigens weinig voor te doen, dat wordt gewoon ondersteund door mijn servers en was een kwestie van één druk op de knop.

Operatie ‘data footprint’ heeft deze collectie op een paar belangrijke punten uitgebreid. Als internetbrowser gebruik ik nu alleen maar Mozilla Firefox. En Keepass is mijn wachtwoordmanager. FreeFileSync heeft de synchronisatie van bestanden tussen mijn laptop en mijn server overgenomen van SyncBack. Drie essentiële functies die zijn overgenomen door OSS.

Nog te doen

Ik heb nog drie belangrijke applicaties die niet open-source zijn. Maar voor alledrie kijk ik naar open-source opties. Kansen liggen er nog bij de vervanging van Evernote, al is mijn eerste poging om over te stappen naar de open-source oplossing Standard Notes niet succesvol geweest. Verder gebruik ik nog Apple iTunes voor het beheer van mijn muziekcollectie en het maken van back-ups van mijn smartphone en tablet. Maar met de opkomst van streaming services gaat het bergafwaarts met de iTunes-alternatieven.

Tsja, en dan Office 365. Met dank aan mijn Excel spreadsheets met macro’s zit ik daar nog even aan vast. Met jaarlijkse abonnementskosten. Terwijl ik het best wel graag zou vervangen door LibreOffice, die eigenlijk ook alles doet wat ik nodig heb. Maar die spreadsheets….

En ik weet niet hoe het met jullie is, maar ik gebruik online kaarten en navigatiemogelijkheden dus best wel vaak. Om iets op te zoeken, een trip te plannen, dat soort dingen. Ik heb ook allerlei eigen kaarten. Met wandeltochten, zeilreizen, maar ook bijvoorbeeld met mooie locaties in het Verre Warme Land die ik niet wil vergeten. Maar ja, die kaarten staan wel weer bij Google. Een van de tips bij mijn vorige blog was om Google Maps te vervangen door OpenStreetMap. Dat ben ik serieus aan het onderzoeken. De conversie van mijn eigen kaarten lijkt vrij eenvoudig. Wat ik nog wel lastig vind is het vinden van een goede app voor OpenStreetMap op iOS. Want het grootste deel van mijn gebruik vindt op mijn smartphone plaats. En nee, ik ben niet meteen enthousiast over apps die door Russen of Chinezen gebouwd worden…

Onafhankelijk van Big Tech?

Hoe zit het dan met mijn afhankelijkheid van de traditionele grote ‘techreuzen’?

Bij Google gebruik ik alleen nog Maps en AdSense. Google Search komt alleen nog in beeld als de alternatieven niets opleveren. Mijn voorkeurszoekmachine is op alle apparaten nu DuckDuckGo. In mijn Google Dashboard heb ik zoveel mogelijk gegevens verwijderd. Ook Google Contacts en Google Agenda heb ik gewist, uiteraard nadat ik de gegevens heb overgebracht naar een nieuwe bestemming. Gmail is er alleen nog vanwege AdSense, en om het adres ‘gereserveerd’ te houden

Van de vrienden van Facebook gebruik ik alleen nog Whatsapp. Signal heeft de voorkeur, maar daar is helaas nog lang niet iedereen met wie ik contact heb van overtuigd..

Microsoft is nog onvermijdelijk vanwege het gebruik van Office 365 en Windows 10. Het gebruik van hun online OneDrive lijkt daardoor vooralsnog ook onvermijdelijk. Effectief heb ik hier een ‘lock-in’ totdat ik mijn spreadsheets ergens anders naartoe gemigreerd heb.

En Apple is onvermijdelijk vanwege mijn smartphone en tablet. Ik maak geen online back-up en ook mijn foto’s worden niet in de iCloud opgeslagen. Back-ups maak ik lokaal via iTunes, en die worden gesynchroniseerd op mijn server. Voorlopig staan bij Apple wel mijn adresboek en agenda.

Mijn afhankelijkheid is dus fors verminderd, maar helemaal vrij van Big Tech ben ik nog zeker niet!

Tenslotte

Het was een hele klus. Maar ik ben blij dat ik het gedaan heb. Het heeft me vooral verbaasd hoe naïef ik lang geweest ben met mijn eigen wachtwoordenbeleid. Goed, mijn wachtwoorden waren dan misschien niet ‘123456’ of ‘password’, maar heel erg ingewikkeld waren de meeste ook niet… De kans is een stuk kleiner geworden dat kwaadwillenden door te gokken of door een brute-force attack mijn accounts binnenkomen. Er zijn ook minder accounts om binnen te komen, dat helpt ook.

Tsja, en als dat me zou lukken, om die drie closed source pakketten te vervangen? Dan kan ik misschien ook maar beter stoppen met Microsoft Windows 10 en overstappen op Linux.

Heb jij voldoende aandacht voor jouw informatiebeveiliging en jouw privacy?

PS: Overdreven reactie? Kijk nog eens naar de uitzending van VPRO Tegenlicht van zondag 27 oktober 2019, over De Grote Dataroof.