Als je geld spaart op een spaarrekening, dan is het rendement eenvoudig te berekenen. Bij de meeste banken krijg je elke dag 1 / 365 maal het jaarlijkse rentepercentage maal je saldo van die dag aan rente, en dat wordt dan op 1 of 2 januari van het daaropvolgende jaar op je rekening bijgeschreven. Stort je een bedrag bij of schrijf je een bedrag af, dan reken je vanaf de valutadatum van die boeking met het nieuwe saldo. Heel eenvoudig en overzichtelijk.

Met beleggingen is dat ingewikkelder. Ja, je koopt aandelen (of een ETF) tegen een bepaalde prijs. Maar daar krijg je geen vaste rente op, ze staan genoteerd tegen een koers die zeer waarschijnlijk dagelijks beweegt, naar boven of naar beneden. Misschien koop je volgende maand weer bij, tegen de dan geldende koers. Dat doe ik elke maand met mijn maandelijkse inleg. Op sommige fondsen krijg je misschien dividend, in contant geld of in aandelen. Of aandelen worden gesplitst, dat komt ook voor. En al snel is jouw deelname aan het fonds een wirwar aan transacties en handelingen. Hoe weet je dan nog wat jouw rendement is?

Rendement is onbelangrijk!

Zo. Dat is een statement. Maar wat mij betreft deels wel waar. Ik hanteer zelf een buy-and-hold strategie. Kopen en vasthouden. Het enige dat telt is de totaalstand van mijn vermogen in relatie tot het (staatsgeheime) bedrag dat we nodig hebben om te stoppen met werken en die andere levensfase in te gaan.

Maar toch wil ik af en toe kijken naar het rendement op mijn beleggingen. Op de hele portefeuille. Om te bekijken of die het wel ongeveer net zo goed doet als de wereldwijde indexen. In mijn geval kijk ik dan naar de Amerikaanse S&P500 index en de wereldwijde MSCI World Index. En per fonds. Want in sommige categorieën heb ik meerdere fondsen naast elkaar staan. Dan wil ik wel zien of er fondsen zijn die het structureel beter of slechter doen dan andere, om eventueel de verdeling over de fondsen aan te passen.

Dus rendement is meestal niet belangrijk in mijn beleggingsstrategie. Maar soms wel. En hoe bereken je die dan?

Internal Rate of Return

In de beleggingswereld wordt hiervoor gewerkt met de Internal Rate of Return. Daarmee maak je in feite een inschatting van de winstgevendheid van de investering gebaseerd op dezelfde formule die ook gebruikt wordt om de netto contante waarde te berekenen.

Volg je het nog? Nee? Ik ook niet. Dit zijn de momenten dat we heel blij mogen zijn dat er spreadsheets zijn uitgevonden. Want die hebben functies ingebouwd die deze berekeningen voor ons uitvoeren. Deze internal rate of return of XIRR-functie bestaat in Excel en ook in LibreOffice en OpenOffice. Ik maak er veelvuldig gebruik van in mijn beleggingsspreadsheet en rapporteer er ook over in mijn kwartaaloverzichten.

Hoe werk je met deze functie?

Om de XIRR te berekenen heb je een overzichtje nodig van alle handelingen die verricht zijn in een bepaald fonds. Aankopen, verkopen, dividenden, dat soort dingen. Onderstaand een (semi-)fictief voorbeeld uit mijn eigen portefeuille, met een aantal aankopen van de Vanguard FTSE All-World UCITS ETF (de welbekende VWRL) sinds begin 2020. VWRL betaalt elk kwartaal dividend uit in Amerikaanse dollars, dus je zit ook met wisselkoerseffecten. Ik kies ervoor om ook mijn transactiekosten bij Binck (tegenwoordig Saxo) mee te rekenen in de netto toevoeging (onttrekking) aan mijn portefeuille, op die manier zitten die meteen verwerkt in het rendement. Ik kom voor de periode vanaf begin 2020 tot en met eind mei 2021 tot onderstaand overzicht aan handelingen. Hierbij is de tussentijdse verkooptransactie fictief en alleen bedoeld om het effect op de berekening te tonen.

In deze periode heb ik € 9.979,91 in VWRL gestoken (de regels 1 + 2 + 5 + 8 + 10 + 12) en ook weer € 1.596,24 eruit gehaald (de regels 3 + 4 + 6 + 7 + 9 + 11) door de ontvangst van dividend en één verkooptransactie van een deel van mijn portefeuille. Op 31 mei 2021 bedroeg de slotkoers van VWRL € 96,10. De totale waarde van deze positie in VWRL is op dat moment dus € 10.571,00. Maar wat is dan het rendement?

Bijna € 10.000 erin en bijna € 1.600 eruit is netto € 8.400 erin, tegen een huidige waarde van bijna € 10.600. Dat is een ‘winst’ van € 2.200 in anderhalf jaar. Maar zo mag ik niet rekenen. Want de investering is stapsgewijs opgebouwd door de tijd. En een heel groot deel van die periode is het dus niet € 8.400 geweest die voor mij aan het werk was, maar een heel ander bedrag.

Gelukkig is er de XIRR-functie. Maar daarvoor moeten we eerst de transacties een beetje bewerken. Want de XIRR werkt met geld dat je IN de belegging stopt (positieve bedragen) door te kopen en geld dat je UIT de belegging haalt (negatieve bedragen), bijvoorbeeld door verkoop of de ontvangst van dividend. En ook doe je net of je aan het eind alles verkoopt tegen de huidige koers. Je sluit je positie. De eerdere tabel ziet er voor die situatie als volgt uit.

Op die fictieve situatie kan de XIRR-functie dan uitrekenen wat het actuele rendement is. Natuurlijk verkoop ik de aandelen niet echt, maar voor de berekening van het rendement doe ik wel alsof. Want dat is eigenlijk de vraag die door de XIRR-functie beantwoord wordt: “Als ik op 31 mei 2021 alles zou verkopen tegen de actuele koers, wat heeft dit aandeel me dan over die hele periode aan rendement opgeleverd?”

De opzet voor de XIRR-functie is eenvoudig, XIRR(waarden van handelingen, datums van handelingen, [optioneel een schatting]). De optionele schatting laat ik altijd weg. Dat kun je opgeven als je een idee hebt waar het rendement ongeveer moet liggen. De functie begint dan te rekenen vanaf dat punt en is (als je een beetje goed schat) sneller klaar. Maar omdat ik (nog) niet met aantallen van duizenden transacties werk heb ik dat niet nodig.

En oh ja, als je (zoals ik) een Nederlandstalige Windows- en Excelversie gebruikt, dan heet de functie niet XIRR. Maar IR.SCHEMA. En in plaats van komma’s moeten wij puntkomma’s gebruiken. Van mij had het niet gehoeven, maar zo heeft Microsoft nu eenmaal besloten…

In mijn voorbeeldspreadsheet staan de waarden in kolom F, rij 3 tot en met 15. En de datums van handeling staan in kolom C, rij 3 tot en met 15. Als ik de XIRR-functie daarop loslaat krijg je onderstaand resultaat. Het veld heb ik ingesteld om een percentage weer te geven, standaard komt er namelijk een fractie (in dit geval 0,299036) uit. 29,90% dus. Niet slecht!

Krijg je een foutmelding? Excel doet soms moeilijk over de datumnotatie en de getalnotatie. kijk dus goed of je de kolommen goed ingesteld hebt staan op datum en getal.

Hoe werk ik ermee?

Ik bereken in mijn beleggingsspreadsheet de XIRR over verschillende periodes en met verschillende reikwijdte. Vroeger berekende ik de XIRR altijd voor het lopende jaar. Maar met een langlopende portefeuille is dat eigenlijk irrelevant. En het geeft de eerste maanden van het jaar altijd rare sprongen die niks zeggen.

Tegenwoordig bereken ik de XIRR over de afgelopen 12 maanden, en over de totale looptijd van mijn portefeuille. Zowel per fonds als voor mijn portefeuille als totaal. Daarin neem ik dus alle handelingen in alle fondsen mee. Onderstaande grafiek laat zien hoe de 12-maands XIRR van mijn portefeuille zich de afgelopen twee jaar ontwikkeld heeft. Met een stevige dip aan het einde van het eerste kwartaal 2020. Niet zo gek, de markt duikelde toen naar beneden door de start van de coronacrisis.

Lang leve de spreadsheet, handmatig is dit niet te doen! Elk kwartaal is de 12-maands XIRR over mijn hele portefeuille onderdeel van mijn kwartaalrapportage. Volgende week dus ook in de rapportage over het tweede kwartaal.

Hoe bereken jij het rendement over jouw beleggingen?