De beurzen stijgen alweer sinds maart 2009, met af en toe een kleine correctie tussendoor. Mijn portefeuille verbreekt dan ook het ene hoogterecord na het andere. Ik merk dat ik daar nerveuzer van wordt dan van een correctie zoals we in het laatste kwartaal van 2018 hadden…. Want inmiddels ben ik best een eind op weg naar financiële onafhankelijkheid. Ik heb dus ook meer te verliezen bij een correctie of een crash dan 10 jaar geleden.

De eerste vraag die dan bij mij opkomt, is of ik niet ‘teveel in aandelen’ zit? Dat is tegenwoordig best een goede vraag. Ik heb een buffer met contant geld die genoeg is om enkele maanden van te leven, met daarop wat ‘speciale potjes‘. De rest van mijn geld zit in beleggingen en in het huis, ondermeer door de versnelde aflossing. Iets minder dan 50% van het vermogen zit op dit moment in het huis, en ongeveer 50% zit in de beleggingen. Van mijn beleggingen zit 12% in obligaties, de rest in aandelen (via ETFs). Het rendement op de obligaties is niet best, en ik verwacht dat dat voorlopig zo blijft. Bovendien beschouw ik de obligaties en het huis als relatief ‘veilige’ beleggingen. Dat is relatief, dat weet ik ook wel, en zeker het huis is niet eenvoudig ‘even snel’ in contant geld om te zetten.

En omdat ik meer te verliezen heb, denk ik ook wel eens na over de mogelijkheden om mijn verlies te beperken. Want sommige mensen zitten zelfs op een stevige beurscorrectie te wachten om hun eigen rendement te verhogen.

De vorige ke(e)ren

De vorige crisis op de aandelenbeurzen begon eigenlijk in oktober 2007. De S&P500 stond toen op z’n hoogste stand sinds de voor-voorgaande crisis, 1.565,15 punten. Anderhalf jaar later, op 9 maart 2009, stond de S&P500 op z’n dieptepunt van 676,53 punten, ruwweg het gebied tussen de twee verticale lijnen in onderstaande grafiek. Een daling van 56,8%. Sindsdien is de beurs ongeveer verdrievoudigd. De voor-voorgaande crisis, een gevolg van de dot-com bubbel, leidde ook tot een daling van de S&P500 van ongeveer 50%.

Wat als?

Wat zou het effect zijn als dat nu weer zou gebeuren? Wat gebeurt er met mijn portefeuille en met mijn emotie als er weer een crisis komt, als de aandelenmarkt weer 50% daalt. De vraag is niet of het gebeurt, maar wanneer. En wat zou ik kunnen doen om het verlies te beperken, of in elk geval mijn inleg veilig te stellen? Laten we dat eens gaan verkennen. In onderstaand model gebruik ik fictieve cijfers, maar ik heb de exercitie uiteraard ook gedaan met mijn eigen portefeuille.

Het model opbouwen

In deze situatie gaat het even niet om rendement. Ik kijk naar de totale waarde van de portefeuille, in relatie tot de totale inleg die je gedaan hebt om die portefeuille op te bouwen. De aanname hierbij is dat de portefeuille een goede afspiegeling is van de markt.

Stel, je bent eind 2009 begonnen met inleggen. Elke maand maak je € 500 over naar je beleggingsrekening, en daar koop je dan een breed gespreide ETF zoals VWRL voor. Eind 2019 heb je dan 10 jaar x 12 maanden x € 500 ingelegd, in totaal € 60.000. En stel ook dat je portefeuille nu € 100.000 waard is, door alle koersstijgingen van de afgelopen 10 jaar. Je volgt een ‘buy-and-hold’ strategie (kopen en vasthouden).

De crisis begint

Stel dat de beurs morgen begint met dalen. Niet in één keer, maar gewoon stapsgewijs. Soms weer een beetje omhoog, maar dan ook weer iets verder naar beneden. Dat gaat zo de komende anderhalf jaar door. En medio 2021 staat de beurs 50% lager dan nu.

Nu wordt het even ingewikkeld. Want in die anderhalf jaar heb je, als het goed is, nog wel elke maand € 500 ingelegd. Dat is ook alweer € 9.000. Maar dat negeren we even, we gaan even uit van de €60.000 inleg en de € 100.000 portefeuille die je hebt op het moment dat de markt piekt.

Scenario 1 – We doen niets

Je bent een stoere belegger, en de strategie heet niet voor niets kopen en vasthouden. Dus je blijft rustig zitten op je portefeuille. Medio 2021 heb je dan nog € 50.000 over. De helft van je piekbedrag van € 100.000. Maar ook € 10.000 minder dan je totale inleg tussen 20019 en 2019. 20 maanden inleg van € 500. Maar goed, dat trekt in de jaren daarna wel weer bij, toch? En in de praktijk heb je meer ingelegd, namelijk € 69.000. Maar ook daar ben je een deel van kwijtgeraakt. Hoeveel precies hangt een beetje af van de manier waarop de beurs in die anderhalf jaar gedaald is, maar laten we even uitgaan van de helft. Dan heb je nog € 54.500 over van je inleg van € 69.000.

Scenario 2 – Stapsgewijs verkopen

Eén van de strategieën waar ik over nadenk is het stapsgewijs verkopen van een deel van mijn portefeuille. Wat ik daarvoor nodig heb is een objectieve ‘trigger’. Wat is het signaal dat af moet gaan voordat ik deze strategie in werking zet? Dan kan ik het namelijk automatiseren. Dat haalt voor mij de emotie eruit. En zorgt dat ik minder gekke dingen doe. Zo doe ik dat met mijn maandelijkse betalingen, en zo doe ik dat het liefst ook met mijn beleggingen.

Hiervoor heb ik teruggekeken in mijn eigen portefeuille van de afgelopen 7 jaar, sinds het begin van mijn huidige portefeuille op 1 januari 2013. De grootste correctie in mijn portefeuille vond plaats tussen eind september 2018 en eind december 2018, en bedroeg -/-9,1%. Het vervelende is natuurlijk dat je nooit weet of zo’n daling het begin is van een echte crisis, of dat het een ‘kleine, tijdelijke’ correctie is die weer bijtrekt. Eind 2018 was het gelukkig dat laatste, maar ik herinner me dat veel mensen erg zenuwachtig werden. Bij mij viel dat wel mee gelukkig.

Maar stel nou eens dat ik 10% als ‘trigger’ neem. En met die 10% bedoel ik: De totale waarde van mijn portefeuille staat 10% beneden de hoogste waarde ooit. Een variant op de stop loss order, maar dan op het niveau van mijn hele portefeuille. Zodra de trigger afgaat, verkoop ik een bepaald deel van mijn portefeuille. En dat blijf ik doen zolang de daling van de beurs duurt. Dus na elke volgende 10% waardedaling verkoop ik weer een bepaald deel van mijn portefeuille. Wanneer zou ik dan mijn inleg veilig gesteld hebben?

Dat heb ik uitgewerkt in onderstaande grafieken. Ik ga er daarbij van uit dat de daling van de beurs gelijkmatig verdeeld verloopt, tussen maand T=1 en maand T= 18. En ik test verschillende scenario’s om te bepalen welk deel van mijn portefeuille ik steeds moet verkopen, variërend van 5% per keer tot 25% van de actuele waarde per keer. En elke keer is de trigger dus een daling van de portefeuille met 10% ten opzichte van het vorige verkooppunt. De eerste verkoop wordt getriggerd door een daling van 10% ten opzichte van de piekwaarde.

In alle vier de scenario’s voer ik in die anderhalf jaar 5 verkooptransacties uit, in maand 4, 8, 11,14 en 17. Maar de omvang van die verkopen verschilt nogal. Daardoor verschilt ook het eindresultaat. In het scenario met verkopen van 25% per keer heb ik aan het eind nog maar een kleine portefeuille over, maar wel een groter bedrag aan cash veilig gesteld. Het gaat om het totale resultaat. Wat is de waarde van de veiliggestelde cash plus mijn resterende portefeuille? En hoe verhoudt die zich (1) tot de inleg van € 60.000 en (2) tot het scenario Niets Doen, waarbij ik nog € 50.000 over heb? Dat zie je in onderstaande grafiek.

Wat me opvalt is dat (ten opzichte van het scenario Niks Doen) elk verkoopscenario dat ik getest heb een beter eindresultaat oplevert. Dat varieert van € 4.400 bij het scenario waarbij ik 5% van de portefeuillewaarde per transactie verkoop, tot ruim € 18.000 bij het scenario waarbij ik 25% van de portefeuillewaarde per transactie verkoop. Ten opzichte van de inleg moet ik al hogere percentages per transactie verkopen om ‘in de plus’ te eindigen, daarvoor moet ik 20% per keer verkopen. Maar dat zou natuurlijk anders zijn bij een andere verhouding tussen de piekwaarde en de inleg. Bij een inleg van € 60.000 en een piekwaarde van € 120.000 eindig ik ten opzichte van de inleg al ‘in de plus’ als ik 10% per keer verkoop, dat zie je in onderstaande grafieken.

Scenario 3 – Opties als verzekering?

Ik heb er ook nog even over nagedacht om opties in te zetten als verzekering tegen een beurscrisis. Amber Tree Leaves heeft hier een interessante presentatie over gegeven op FIN-X in september 2019. Lastig is hierbij dat ik een aantal ETFs in portefeuille heb, en een optie moet je ook een expiratiedatum geven. Het voordeel van de verkoopstrategie uit scenario 2 is dat die werkt ongeacht het moment waarop de beurs begint te dalen. Voor VWRL heb ik geen optie-informatie kunnen ontdekken.

Slotgedachten

Mijn denken over de verkoopstrategie is nog niet klaar. Zo ben ik nog aan het overwegen welk deel van mijn portefeuille ik als eerste zou gaan verkopen. Mijn eerste gedachten zijn dat dit niet de dividendfondsen moeten worden, die leveren ook bij een lagere beurs nog passieve inkomsten op.

En een ander puntje… Eruit stappen is één ding, maar wanneer stap je er weer in. Je mist time-in-the-market, en ook een eerste stukje van de stijging. Ik kan nog geen signaal verzinnen om dan weer in te stappen.

Wat zeggen anderen?

Ook andere bloggers denken na over wat ze zouden kunnen doen als (wanneer) er een nieuwe beurscrisis komt. In april schreef Groeigeld erover. In diezelfde maand stelde Kaskoe zichzelf een aantal vragen, ik wacht met smart op zijn vervolgverhaal. En Financieel Vrijer schreef over het besluit om afscheid te nemen van een specifiek aandeel.

Wat is jouw strategie als er een echte beurscrisis komt?